Kardiyovasküler hastalıklar (KVH) küresel olarak önde gelen ölüm nedenlerindendir. Dünya Sağlık Örgütü’nün son verilerine göre 2019 yılında KVH’ler 18 milyon insanın ölümüne neden olmuş ve tüm küresel ölümlerin %32'sini temsil etmiştirzeyt.1 Beslenmede yapılan değişikliklerin ise kalp hastalıklarını önleyici etkisi bulunmaktadır. Örneğin doymuş yağdan fakir, polifenollerden ve oleik asitten zengin zeytinyağının diyete eklenmesinin kalp hastalıklarını önlemede etkili olabileceği bilinmektedir.2 Zeytinyağı, zeytin meyvesinden elde edilen bir yağ çeşitidir.3 Zeytinyağının kardiyoprotektif etkisi yüksek tekli doymamış yağ asiti (oleik asit) içeriği ile polifenol içeriği ile bağdaştırılmıştır.2,4 Oleik asitin kardiyoprotektif etkisi altında yatan çeşitli mekanizmalar bulunmaktadır; lipid profilini geliştirme, vücut ağırlığı dengesini koruma, insülin direncini önleme gibi çeşitli etkilerle oleik asit kardiyoprotektif etki sağlamaktadır.5 Oleik asite ek olarak zeytinağında bulunan polifenollerin, zeytinyağının kardiyoprotektif etkisinden sorumlu olduğu bilinmektedir.2 Özellikle hidroksitirozol, tirozol ve oleuropein kalp sağlığını olumlu yönde etkileyen bileşiklerdir. Bu bileşikler, anti-inflamatuar, anti-aterojenik, anti-hipertensif, anti-oksidan, anti-aterosklerotik ve anti-dislipidemik etki göstermektedirler.6,7,8 Hidroksitirozol ve türevleri (ör. Tirozol ve Oleuropein), hiperkolesterolemiyi ve malondialdehit konsantrasyonlarını azaltabilir, düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol (LDL) peroksidasyonunu inhibe edebilir ve yüksek yoğunluklu lipoprotein kolesterolü (HDL) artırabilir.6,8 Özellikle LDL kolesterol oksidasyonu, aterosklerozun başlamasında, yani koroner arter hastalığı (KAH) oluşumunda anahtar adımlardan biridir. Hidroksitirozol ise, lipid peroksidasyonunu önlemede ve LDL'yi oksidasyondan korumada oldukça etkilidir.6 Zeytinyağı polifennollerinden olan hidroksitirozol ve türevlerinin kardiyoprotektif etkilerinin anlaşılması üzerine Avrupa Gıda ve Güvenlik Otoritesi (EFSA) zeytinyağı polifenollerinin tüketimi ile LDL partiküllerinin oksidatif hasardan korunması arasındaki ilişkiyi EFSA Diyetetik Ürünler, Beslenme ve Alerjiler Paneli’nde değerlendirdi. Panel, bu etkiye fizyolojik düzeyde ulaşmak için günlük olarak 5 mg hidroksitirozol ve türevlerinin tüketilmesi gerekildiği sonucuna varıldı. Sonrasında EFSA, zeytinyağı polifenollerinin LDL'yi oksidasyondan korumadaki rolü hakkında bir sağlık beyanı yayınlayarak, zeytinyağı polifenollerinin, kan lipidlerinin oksidatif hasardan korunmasına katkıda bulduğu ancak 20g zeytinyağı başına en az 5mg hidroksitirosol ve türevlerini (ör. Oleuropein kompleksi ve tirozol) içeren zeytinyağının bu etkiyi sağlyabileceğini bildirmiştir.9
Anahtar Kelimeler: Hidroksitirozol, Kardiyoprotektif, Oleuropein, Tirozol, Zeytinyağı
|
