Kardiyovasküler hastalýklar (KVH) küresel olarak önde gelen ölüm nedenlerindendir. Dünya Saðlýk Örgütü’nün son verilerine göre 2019 yýlýnda KVH’ler 18 milyon insanýn ölümüne neden olmuþ ve tüm küresel ölümlerin %32'sini temsil etmiþtirzeyt.1 Beslenmede yapýlan deðiþikliklerin ise kalp hastalýklarýný önleyici etkisi bulunmaktadýr. Örneðin doymuþ yaðdan fakir, polifenollerden ve oleik asitten zengin zeytinyaðýnýn diyete eklenmesinin kalp hastalýklarýný önlemede etkili olabileceði bilinmektedir.2 Zeytinyaðý, zeytin meyvesinden elde edilen bir yað çeþitidir.3 Zeytinyaðýnýn kardiyoprotektif etkisi yüksek tekli doymamýþ yað asiti (oleik asit) içeriði ile polifenol içeriði ile baðdaþtýrýlmýþtýr.2,4 Oleik asitin kardiyoprotektif etkisi altýnda yatan çeþitli mekanizmalar bulunmaktadýr; lipid profilini geliþtirme, vücut aðýrlýðý dengesini koruma, insülin direncini önleme gibi çeþitli etkilerle oleik asit kardiyoprotektif etki saðlamaktadýr.5 Oleik asite ek olarak zeytinaðýnda bulunan polifenollerin, zeytinyaðýnýn kardiyoprotektif etkisinden sorumlu olduðu bilinmektedir.2 Özellikle hidroksitirozol, tirozol ve oleuropein kalp saðlýðýný olumlu yönde etkileyen bileþiklerdir. Bu bileþikler, anti-inflamatuar, anti-aterojenik, anti-hipertensif, anti-oksidan, anti-aterosklerotik ve anti-dislipidemik etki göstermektedirler.6,7,8 Hidroksitirozol ve türevleri (ör. Tirozol ve Oleuropein), hiperkolesterolemiyi ve malondialdehit konsantrasyonlarýný azaltabilir, düþük yoðunluklu lipoprotein kolesterol (LDL) peroksidasyonunu inhibe edebilir ve yüksek yoðunluklu lipoprotein kolesterolü (HDL) artýrabilir.6,8 Özellikle LDL kolesterol oksidasyonu, aterosklerozun baþlamasýnda, yani koroner arter hastalýðý (KAH) oluþumunda anahtar adýmlardan biridir. Hidroksitirozol ise, lipid peroksidasyonunu önlemede ve LDL'yi oksidasyondan korumada oldukça etkilidir.6 Zeytinyaðý polifennollerinden olan hidroksitirozol ve türevlerinin kardiyoprotektif etkilerinin anlaþýlmasý üzerine Avrupa Gýda ve Güvenlik Otoritesi (EFSA) zeytinyaðý polifenollerinin tüketimi ile LDL partiküllerinin oksidatif hasardan korunmasý arasýndaki iliþkiyi EFSA Diyetetik Ürünler, Beslenme ve Alerjiler Paneli’nde deðerlendirdi. Panel, bu etkiye fizyolojik düzeyde ulaþmak için günlük olarak 5 mg hidroksitirozol ve türevlerinin tüketilmesi gerekildiði sonucuna varýldý. Sonrasýnda EFSA, zeytinyaðý polifenollerinin LDL'yi oksidasyondan korumadaki rolü hakkýnda bir saðlýk beyaný yayýnlayarak, zeytinyaðý polifenollerinin, kan lipidlerinin oksidatif hasardan korunmasýna katkýda bulduðu ancak 20g zeytinyaðý baþýna en az 5mg hidroksitirosol ve türevlerini (ör. Oleuropein kompleksi ve tirozol) içeren zeytinyaðýnýn bu etkiyi saðlyabileceðini bildirmiþtir.9
Anahtar Kelimeler: Hidroksitirozol, Kardiyoprotektif, Oleuropein, Tirozol, Zeytinyaðý
|
