Nüfus dağılışına etki eden coğrafi faktörler arasında yükselti büyük öneme sahiptir. Türkiye’de yüksek rakımlara çıkıldıkça nüfus yoğunluğu azalmaktadır. Ancak bu yüksek rakımlı bölgelerde uzun süredir yaşayan ve yüksekliklere adapte olmuş yerli halkın sayısı nispeten az olmasına rağmen, birçok insan iş veya eğlence için yüksek rakımlı bölgelere seyahat etmektedir. Yüksek rakımlara çıkıldıkça oksijen basıncının azalmasına bağlı olarak, lipit, protein ve DNA hasarı ile ilişkili reaktif oksijen ve nitrojen türlerinin açığa çıkmakta bu da organizmada oksidatif stresin artmasına neden olmaktadır. Ayrıca yüksek rakım enzimatik ve non-enzimatik antioksidan savunma sistemini zayıflatarak oksidatif stresin etkisini artırmaktadır. Yüksek rakıma maruz kalan bireylerde yüksek rakım hastalıkları denilen, kronik veya aralıklı hipoksi, akut dağ hastalığı ve yüksek rakım pulmoner ödem veya yüksek rakım serebral ödem ortaya çıkmaktadır. Özellikle yüksek rakım hastalıklarının obez veya hafif kilolu bireylerde önemli bir rol oynamaktadır. Bu iki hastalık arasındaki ilişkinin obeziteye bağlı metabolik değişiklikler ile obeziteye bağlı kritik ventilasyon bozuklukları arasındaki etkileşimlerden kaynaklandığı, bunun da yüksek rakımlarda hipoksiyi şiddetlendirerek yüksek irtifa hastalıklarının gelişimini tetikleyen hipoksemiye yol açtığı belirtilmiştir. Ayrıca yüksek rakımın vücut kompozisyonu üzerindeki etkisinin enerji harcamasını arttığı, toplam vücut ağırlığı ve vücut yağ ağırlığı kaybına neden olduğu gösterilmiştir. Bu nedenle, eğlence ya da iş amacıyla yüksek rakımlara çıkıldığında, obez veya hafif kilolu bireylerde hipoksi ve yüksek rakım hastalığı riskinin yüksek olduğu unutulmamalıdır. Yüksek rakım kaynaklı oksidatif hasarın etkisini azaltmak ve istenmeyen kilo kaybını önlemek için enerji gereksinmesine uygun yeterli ve dengeli bir beslenme ile besin çeşitliliğine dikkat edilmelidir. Bu şekilde besinlerle yeterli antioksidan alınımı sağlanabilir.
Anahtar Kelimeler: Yüksek- Rakım, Oksidatif Stres, Obezite, Antioksidanlar, Beslenme.
|
