Sirkadiyen terimi “circa” (yaklaşık) ile “dies” (gün) kelimelerinden türemiş olup “yaklaşık bir gün” anlamına gelmektedir. Sirkadiyen ritim; dünyanın kendi ekseni etrafında yaklaşık 24 saat süren bir dönüşünün canlılar üzerinde oluşturduğu biyokimyasal, fizyolojik ve davranışsal ritimlerin tekrar edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Sirkadiyen ritim, hipotalamusta bulunan suprakiazmatik nükleus (SCN) tarafından kontrol edilmektedir. Bu ritim başta ışık-karanlık döngüsü olmak üzere sıcaklık, yiyecek-içecek alımı, sosyal süreçler tarafından 24 saatte senkronize edilmektedir. Endokannabinoid (eCB) sistem, beslenme ve enerji dengesinin kontrolünde görev almaktadır. İnsülin, glukagon, adiponektin, kortikosteron, leptin ve ghrelin gibi hormonlar sirkadiyen salınım sergilemektedir. Sirkadiyen saatin endokrin sistem üzerindeki etkilerine ek olarak periferik dokularda metabolizma ve enerji dengesi üzerinde, kolesterol metabolizması, aminoasit regülasyonu, sitrik asit döngüsü, glukoz metabolizması gibi de görevleri bulunmaktadır. Bahsi geçen bu sistemlerdeki bozukluklar obezite ile ilişkili bulunmaktadır. İnsan, gündüz yaşama özelliği sergileyen “diurnal” bir canlıdır. Beslenme, egzersiz, çalışma gibi çoğu aktiviteyi gün içinde yapmakta ve geceleri de dinlenmektedir. İnsanlardaki içsel metabolik saat, metabolik reaksiyonlar ile planlanan aktiviteler arasında senkronizasyonu sağlamaktadır. Ancak, modern yaşamla birlikte bu hassas sistemde giderek artan değişimler meydana gelmektedir. Modern hayatın insanlara sunduğu vardiyalı çalışma saatleri, gece çalışma, gece yeme sendromu ve uyku bozuklukları içsel ritmi bozabilmektedir. İç saat ve metabolik ritim arasındaki bozulmuş senkronizasyon enerji dengesini etkilemekte ve obezite, diyabet ve kalp hastalıklarının da içinde yer aldığı metabolik hastalık risklerini artırmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Sirkadiyen Ritim, Obezite, Beslenme
|
