Sirkadiyen terimi “circa” (yaklaþýk) ile “dies” (gün) kelimelerinden türemiþ olup “yaklaþýk bir gün” anlamýna gelmektedir. Sirkadiyen ritim; dünyanýn kendi ekseni etrafýnda yaklaþýk 24 saat süren bir dönüþünün canlýlar üzerinde oluþturduðu biyokimyasal, fizyolojik ve davranýþsal ritimlerin tekrar edilmesi olarak tanýmlanmaktadýr. Sirkadiyen ritim, hipotalamusta bulunan suprakiazmatik nükleus (SCN) tarafýndan kontrol edilmektedir. Bu ritim baþta ýþýk-karanlýk döngüsü olmak üzere sýcaklýk, yiyecek-içecek alýmý, sosyal süreçler tarafýndan 24 saatte senkronize edilmektedir. Endokannabinoid (eCB) sistem, beslenme ve enerji dengesinin kontrolünde görev almaktadýr. Ýnsülin, glukagon, adiponektin, kortikosteron, leptin ve ghrelin gibi hormonlar sirkadiyen salýným sergilemektedir. Sirkadiyen saatin endokrin sistem üzerindeki etkilerine ek olarak periferik dokularda metabolizma ve enerji dengesi üzerinde, kolesterol metabolizmasý, aminoasit regülasyonu, sitrik asit döngüsü, glukoz metabolizmasý gibi de görevleri bulunmaktadýr. Bahsi geçen bu sistemlerdeki bozukluklar obezite ile iliþkili bulunmaktadýr. Ýnsan, gündüz yaþama özelliði sergileyen “diurnal” bir canlýdýr. Beslenme, egzersiz, çalýþma gibi çoðu aktiviteyi gün içinde yapmakta ve geceleri de dinlenmektedir. Ýnsanlardaki içsel metabolik saat, metabolik reaksiyonlar ile planlanan aktiviteler arasýnda senkronizasyonu saðlamaktadýr. Ancak, modern yaþamla birlikte bu hassas sistemde giderek artan deðiþimler meydana gelmektedir. Modern hayatýn insanlara sunduðu vardiyalý çalýþma saatleri, gece çalýþma, gece yeme sendromu ve uyku bozukluklarý içsel ritmi bozabilmektedir. Ýç saat ve metabolik ritim arasýndaki bozulmuþ senkronizasyon enerji dengesini etkilemekte ve obezite, diyabet ve kalp hastalýklarýnýn da içinde yer aldýðý metabolik hastalýk risklerini artýrmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Sirkadiyen Ritim, Obezite, Beslenme
|
