Bitkilerin tarih boyunca gıda, ilaç, kozmetik ve baharat gibi birçok amaçla kullanıldıkları bilinmektedir. Tıbbi ve aromatik bitkiler, içerdikleri aktif bileşenler sebebiyle beslenmeye katkı sağladıkları kadar çeşitli hastalıkları tedavi edici özellikleri ile tüketim unsuru olan katma değeri yüksek tarım ürünleridir.
Ülkemizde yetişen bir yabani ravent olan (Rheum ribes L.) bitkisi ve farmasötik etkileri çeşitli araştırmalarla kanıtlanmış tıbbi bir bitkidir. Bu bitki, Polygonaceae (kuzukulağıgiller) familyasından otsu olup kaya çıkıntılarında yetişir ve çok yıllıktır. Halk arasında, ‘ışkın, uçkun, dağ muzu, yayla muzu’ adları ile de bilinmektedir. Rheum ribes L., Türkiye, Filistin, Lübnan, Irak ve İran coğrafyasında yabani olarak yetişmektedir. Işkın bitkisi Türkiye için endemik bir tür olmayıp, ancak Türkiye florasında Doğu Anadolu Bölgesi’ne özgü olarak yetişmektedir ve kolaylıkla bol miktarda bulunmaktadır. Bunun yanısıra, halk arasında birçok hastalığın tedavisinde kullanılmış olmasıyla birlikte bu bitki üzerine bir çok bilimsel araştırma yapılmıştır. Son yıllarda yapılan çalışmalarla, Rheum ribes L.’in antioksidan, anti-bakteriyel, anti-viral, anti-fungal, anti-diyabetik, anti-diyareik, anti-hiperlipidemik ve anti-obezite özelliklerine sahip olduğu yapılan detaylı çalışmalarla ortaya konulmuştur. Yapılan çalışmalarda, ışkının serbest radikalleri yüksek oranda bağladığı ve yüksek fenolik madde içeriğine sahip olduğu ve bu sebeple fonksiyonel bir gıda bileşeni olarak tüketilebileceği ortaya koyulmuştur. Ayrıca ışkının alüminyum, kalsiyum, demir, potasyum, magnezyum, sodyum, fosfor ve çinko gibi elementleri yüksek miktarda içerdiği de literatürde yapılan çalışmalarla belirtilmiştir.
Bu derlemede Rheum ribes L. bitkisi hakkında literatürde yapılmış araştırmalar incelenmiş, bitkinin besinsel kompozisyonu, gıdalarda kullanımı ve farmakolojik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Rheum ribes, Fonksiyonel gıdalar, Işkın, Tıbbı ve aromatik bitkiler
|
