Bitkilerin tarih boyunca gýda, ilaç, kozmetik ve baharat gibi birçok amaçla kullanýldýklarý bilinmektedir. Týbbi ve aromatik bitkiler, içerdikleri aktif bileþenler sebebiyle beslenmeye katký saðladýklarý kadar çeþitli hastalýklarý tedavi edici özellikleri ile tüketim unsuru olan katma deðeri yüksek tarým ürünleridir.
Ülkemizde yetiþen bir yabani ravent olan (Rheum ribes L.) bitkisi ve farmasötik etkileri çeþitli araþtýrmalarla kanýtlanmýþ týbbi bir bitkidir. Bu bitki, Polygonaceae (kuzukulaðýgiller) familyasýndan otsu olup kaya çýkýntýlarýnda yetiþir ve çok yýllýktýr. Halk arasýnda, ‘ýþkýn, uçkun, dað muzu, yayla muzu’ adlarý ile de bilinmektedir. Rheum ribes L., Türkiye, Filistin, Lübnan, Irak ve Ýran coðrafyasýnda yabani olarak yetiþmektedir. Iþkýn bitkisi Türkiye için endemik bir tür olmayýp, ancak Türkiye florasýnda Doðu Anadolu Bölgesi’ne özgü olarak yetiþmektedir ve kolaylýkla bol miktarda bulunmaktadýr. Bunun yanýsýra, halk arasýnda birçok hastalýðýn tedavisinde kullanýlmýþ olmasýyla birlikte bu bitki üzerine bir çok bilimsel araþtýrma yapýlmýþtýr. Son yýllarda yapýlan çalýþmalarla, Rheum ribes L.’in antioksidan, anti-bakteriyel, anti-viral, anti-fungal, anti-diyabetik, anti-diyareik, anti-hiperlipidemik ve anti-obezite özelliklerine sahip olduðu yapýlan detaylý çalýþmalarla ortaya konulmuþtur. Yapýlan çalýþmalarda, ýþkýnýn serbest radikalleri yüksek oranda baðladýðý ve yüksek fenolik madde içeriðine sahip olduðu ve bu sebeple fonksiyonel bir gýda bileþeni olarak tüketilebileceði ortaya koyulmuþtur. Ayrýca ýþkýnýn alüminyum, kalsiyum, demir, potasyum, magnezyum, sodyum, fosfor ve çinko gibi elementleri yüksek miktarda içerdiði de literatürde yapýlan çalýþmalarla belirtilmiþtir.
Bu derlemede Rheum ribes L. bitkisi hakkýnda literatürde yapýlmýþ araþtýrmalar incelenmiþ, bitkinin besinsel kompozisyonu, gýdalarda kullanýmý ve farmakolojik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Rheum ribes, Fonksiyonel gýdalar, Iþkýn, Týbbý ve aromatik bitkiler
|
