Giriş: Obezite başta aterosklerotik kardiyovasküler hastalıklar olmak üzere diyabet, üreme bozuklukları, osteoartrit, respiratuvar ve gastrointestinal sistem bozuklukları ve bazı kanser türleri ile ilişkisi olduğu saptanan ve dünya genelinde sıklığı giderek artan bir halk sağlığı problemidir. Üniversite yılları öğrencilerin ailelerinden ayrıldıkları yeni bağımsızlıkları kazandıkları, vücuttaki hızlı değişimler, birbiriyle ilişkili değişikliklerle karakterize zihin ve sosyal ilişkiler açısından dinamik bir ara dönemdir. Buna ek olarak, yeni bir çevre, artan iş yükü ve stres, değişen yaşam biçimleri üniversite öğrencilerinin sağlık durumlarını olumsuz etkilemektedir. Yapılan çalışmalar üniversite öğrencilerinde sigara kullanımının, alkol kullanımının, sağlıksız diyet ve sedanter alışkanlıklar gibi riskli davranışların arttığını göstermektedir. Ayrıca üniversite öğrencilerinde yapılan çalışmalarda fazla kilo ve obezite prevalansının da yüksek olduğu bildirilmektedir. Oksidatif stres, oksidan ve anti-oksidan sistemler arasındaki dengenin oksidan sistemler lehine bozulması sonucu lipid peroksidasyonu ve reaktif oksijen ürünlerinin açığa çıkarak organizmada hücresel hasara yol açması şeklinde tanımlanabilir ve birçok hastalığın patogenezinde kritik öneme sahip bir olaydır. Çoğu oksidanın çok kısa bir yarılanma ömrü olduğundan, oksidasyon ürünlerinin ölçümü oksidatif stresin bir göstergesi olarak yaygın olarak kullanılmaktadır. Toplam oksidan kapasite (TOK) son zamanlarda keşfedilen oksidasyon ürünüdür. Vücudun genel oksidan durumunu tahmin etmek için kullanılır. İnflamatuar yanıt sırasında üretilen oksidanlar ya hedef proteinlerle reaksiyona girer ya da farklı antioksidanlar tarafından nötralize edilir. Toplam antioksidan kapasite (TAK) vücudun genel antioksidan durumunu yansıtır. Tükürük, birçok antioksidan içermesi, mikroorganizma ve oksidanlara karşı koruyucu etkisi olduğu için savunmanın ilk hattı olarak kabul edilmektedir. Genel olarak tükürükte bulunan kimyasal maddelerin iki kaynağı vardır: birincisi, tükürük bezlerinde üretilen bileşikler. ikincisi, plazmadan tükürüğe taşınanlar. Plazmadan tükürüğe taşınan bileşenlerin varlığı sebebiyle tükürüğün çok sayıda bileşeni serumdaki konsantrasyonlarını yansıtır ve laboratuvar teşhisi için özellikle önemlidir . Günümüzde tükürük, bazı sistemik ve lokal hastalıkları teşhis etmek için kullanılmaktadır. Tükürük kullanımının ana avantajı, kanın kullanımına kıyasla kolay ve non-invaziv bir örnekleme sunmasıdır. Literatüre bakıldığında üniversite öğrecilerinde obezite varlığında tükürük örneğinde oksidatif stres düzeylerini inceleyen bir çalışma bulunamamıştır. Bu yüzden çalışmada obez öğrencilerin tükürüğünde oksidatif stres düzeylerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Amaç: Bu çalışmanın amacı obez öğrencilerin tükürüğünde oksidatif stres düzeylerinin incelenmesi dir. Yöntem: 18-25 yaş aralığındaki 100 öğrencinin (50 kız, 50 erkek) vücut kitle indeksi (VKİ), vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun metre cinsinden karesine bölünmesiyle hesaplanmıştır. Alınan sonuca göre 18.5 ve altı düşük kilolu, 18.5 - 24.9 normal kilolu, 25-29.9 fazla kilolu, 30-40 obez, 40 ve üstü aşırı obez olarak değerlendirilmiştir. Daha sonra uyarılmış tükürük (ST) ve uyarılmamış tükürük (NST) örnekleri toplanmıştır. Tükürük örneklerinde TOK ve TAK incelenmiştir. Çalışmaya başlamadan önce Kırşehir Klinik Araştırmalar Etik Kurulu tarafından 08/02/2022 tarihli toplantıda 2022-03/26 karar numarası ile onay alınmıştır. Bulgular: VKİ sonuçlarına göre 13 öğrencinin düşük kilolu, 47 öğrenci normal, 19 öğrenci fazla kilolu, 16 öğrenci obez ve 5 öğrencinin aşırı obez olduğu belirlenmiştir. Düşük kilolu öğrencilerin (n=13), ST-TAK ve ST-TOK değerleri 2,09±0,17 ve 2,67±0,12; NST-TAK ve NST-TOK değerleri 1,95±0,17 ve 2,29±0,14 Normal kilolu öğrencilerin (n=47), ST-TAK ve ST-TOK değerleri 2,14±0,13 ve 2,53±0,19; NST-TAK ve NST-TOK değerleri 2,1±0,12 ve 2,18±0,18 Fazla kilolu öğrencilerin (n=19), ST-TAK ve ST-TOK değerleri 2,12±0,14 ve 2,59±0,1; NST-TAK ve NST-TOK değerleri 2,0±0,21 ve 2,21±0,2 Obez ve aşırı obez öğrencilerin (n=21), ST-TAK ve ST-TOK değerleri 1,99±0,2 ve 2,73±0,22; NST-TAK ve NST-TOK değerleri 1,92±0,26 ve 2,33±0,25 (TOK: μmol H2O2eq/L; TAK: μmol Trolox eq/L) Normal kilolu öğrenciler ile karşılaştırıldığında obez ve aşırı obez öğrencilerin ST-TAK ve NST-TAK düzeylerinin düşük, ST-TOK ve NST-TOK düzeylerinin ise yüksek olduğu görülmüştür ancak istatistiksel olarak bir anlamlılık bulunamamıştır (p>0.05). Sonuç: Araştırma sonuçlarına göre üniversite öğrencilerinin % 21’inin obez ve aşırı obez olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerde görülen oksidatif stres artışı ileri yaşlarda farklı sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu sonuçlar toplumun önemli bir kesimini oluşturan üniversite öğrencilerinin beslenme konusunda bilinçlendirilmesi ve danışman hizmeti verilmesi gereğine dikkat çekmesi açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler: Oksidatif stres, Toplam antioksidan kapasite, Toplam oksidan kapasite, Tükürük, Obezite, Vücu kitle indeksi

Keywords: