| |
Giriþ: Obezite baþta aterosklerotik kardiyovasküler hastalýklar olmak üzere diyabet, üreme bozukluklarý, osteoartrit, respiratuvar ve gastrointestinal sistem bozukluklarý ve bazý kanser türleri ile iliþkisi olduðu saptanan ve dünya genelinde sýklýðý giderek artan bir halk saðlýðý problemidir.
Üniversite yýllarý öðrencilerin ailelerinden ayrýldýklarý yeni baðýmsýzlýklarý kazandýklarý, vücuttaki hýzlý deðiþimler, birbiriyle iliþkili deðiþikliklerle karakterize zihin ve sosyal iliþkiler açýsýndan dinamik bir ara dönemdir. Buna ek olarak, yeni bir çevre, artan iþ yükü ve stres, deðiþen yaþam biçimleri üniversite öðrencilerinin saðlýk durumlarýný olumsuz etkilemektedir. Yapýlan çalýþmalar üniversite öðrencilerinde sigara kullanýmýnýn, alkol kullanýmýnýn, saðlýksýz diyet ve sedanter alýþkanlýklar gibi riskli davranýþlarýn arttýðýný göstermektedir. Ayrýca üniversite öðrencilerinde yapýlan çalýþmalarda fazla kilo ve obezite prevalansýnýn da yüksek olduðu bildirilmektedir.
Oksidatif stres, oksidan ve anti-oksidan sistemler arasýndaki dengenin oksidan sistemler lehine bozulmasý sonucu lipid peroksidasyonu ve reaktif oksijen ürünlerinin açýða çýkarak organizmada hücresel hasara yol açmasý þeklinde tanýmlanabilir ve birçok hastalýðýn patogenezinde kritik öneme sahip bir olaydýr. Çoðu oksidanýn çok kýsa bir yarýlanma ömrü olduðundan, oksidasyon ürünlerinin ölçümü oksidatif stresin bir göstergesi olarak yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Toplam oksidan kapasite (TOK) son zamanlarda keþfedilen oksidasyon ürünüdür. Vücudun genel oksidan durumunu tahmin etmek için kullanýlýr. Ýnflamatuar yanýt sýrasýnda üretilen oksidanlar ya hedef proteinlerle reaksiyona girer ya da farklý antioksidanlar tarafýndan nötralize edilir. Toplam antioksidan kapasite (TAK) vücudun genel antioksidan durumunu yansýtýr.
Tükürük, birçok antioksidan içermesi, mikroorganizma ve oksidanlara karþý koruyucu etkisi olduðu için savunmanýn ilk hattý olarak kabul edilmektedir. Genel olarak tükürükte bulunan kimyasal maddelerin iki kaynaðý vardýr: birincisi, tükürük bezlerinde üretilen bileþikler. ikincisi, plazmadan tükürüðe taþýnanlar. Plazmadan tükürüðe taþýnan bileþenlerin varlýðý sebebiyle tükürüðün çok sayýda bileþeni serumdaki konsantrasyonlarýný yansýtýr ve laboratuvar teþhisi için özellikle önemlidir . Günümüzde tükürük, bazý sistemik ve lokal hastalýklarý teþhis etmek için kullanýlmaktadýr. Tükürük kullanýmýnýn ana avantajý, kanýn kullanýmýna kýyasla kolay ve non-invaziv bir örnekleme sunmasýdýr. Literatüre bakýldýðýnda üniversite öðrecilerinde obezite varlýðýnda tükürük örneðinde oksidatif stres düzeylerini inceleyen bir çalýþma bulunamamýþtýr. Bu yüzden çalýþmada obez öðrencilerin tükürüðünde oksidatif stres düzeylerinin incelenmesi amaçlanmýþtýr.
Amaç: Bu çalýþmanýn amacý obez öðrencilerin tükürüðünde oksidatif stres düzeylerinin incelenmesi dir.
Yöntem: 18-25 yaþ aralýðýndaki 100 öðrencinin (50 kýz, 50 erkek) vücut kitle indeksi (VKÝ), vücut aðýrlýðýnýn (kg), boy uzunluðunun metre cinsinden karesine bölünmesiyle hesaplanmýþtýr. Alýnan sonuca göre 18.5 ve altý düþük kilolu, 18.5 - 24.9 normal kilolu, 25-29.9 fazla kilolu, 30-40 obez, 40 ve üstü aþýrý obez olarak deðerlendirilmiþtir. Daha sonra uyarýlmýþ tükürük (ST) ve uyarýlmamýþ tükürük (NST) örnekleri toplanmýþtýr. Tükürük örneklerinde TOK ve TAK incelenmiþtir. Çalýþmaya baþlamadan önce Kýrþehir Klinik Araþtýrmalar Etik Kurulu tarafýndan 08/02/2022 tarihli toplantýda 2022-03/26 karar numarasý ile onay alýnmýþtýr.
Bulgular: VKÝ sonuçlarýna göre 13 öðrencinin düþük kilolu, 47 öðrenci normal, 19 öðrenci fazla kilolu, 16 öðrenci obez ve 5 öðrencinin aþýrý obez olduðu belirlenmiþtir.
Düþük kilolu öðrencilerin (n=13), ST-TAK ve ST-TOK deðerleri 2,09±0,17 ve 2,67±0,12; NST-TAK ve NST-TOK deðerleri 1,95±0,17 ve 2,29±0,14
Normal kilolu öðrencilerin (n=47), ST-TAK ve ST-TOK deðerleri 2,14±0,13 ve 2,53±0,19; NST-TAK ve NST-TOK deðerleri 2,1±0,12 ve 2,18±0,18
Fazla kilolu öðrencilerin (n=19), ST-TAK ve ST-TOK deðerleri 2,12±0,14 ve 2,59±0,1; NST-TAK ve NST-TOK deðerleri 2,0±0,21 ve 2,21±0,2
Obez ve aþýrý obez öðrencilerin (n=21), ST-TAK ve ST-TOK deðerleri 1,99±0,2 ve 2,73±0,22; NST-TAK ve NST-TOK deðerleri 1,92±0,26 ve 2,33±0,25
(TOK: μmol H2O2eq/L; TAK: μmol Trolox eq/L)
Normal kilolu öðrenciler ile karþýlaþtýrýldýðýnda obez ve aþýrý obez öðrencilerin ST-TAK ve NST-TAK düzeylerinin düþük, ST-TOK ve NST-TOK düzeylerinin ise yüksek olduðu görülmüþtür ancak istatistiksel olarak bir anlamlýlýk bulunamamýþtýr (p>0.05).
Sonuç: Araþtýrma sonuçlarýna göre üniversite öðrencilerinin % 21’inin obez ve aþýrý obez olduðu belirlenmiþtir. Öðrencilerde görülen oksidatif stres artýþý ileri yaþlarda farklý saðlýk sorunlarýnýn ortaya çýkmasýna neden olabilir. Bu sonuçlar toplumun önemli bir kesimini oluþturan üniversite öðrencilerinin beslenme konusunda bilinçlendirilmesi ve danýþman hizmeti verilmesi gereðine dikkat çekmesi açýsýndan önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Oksidatif stres, Toplam antioksidan kapasite, Toplam oksidan kapasite, Tükürük, Obezite, Vücu kitle indeksi
|
