Çölyak hastalığı, genetik olarak yatkınlığı bulunan bireylerde buğday gluteni ve diğer tahıl prolaminleri tarafından tetiklenen ve karın ağrısı, diyare, bulantı, konstipasyon gibi klinik bulguların varlığı ile karakterize immün-aracılı sistemik bir bozukluktur. Dünya genelinde prevalansı %0,006 ile %5,6 arasında değişkenlik gösterse de genel olarak her 100 kişiden birinde görülmektedir. Çölyaklı bireylerde anemi, kemik yoğunluğunda azalmalara bağlı kırıklar, artrit, nöropati, hepatit ve çocuklarda boy kısalığı görülme sıklığının yüksek olması nedeniyle asemptomatik de olsa tanı konulmasının ardından en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır. Çölyak hastalığının günümüzde bilinen tek ve etkili tedavisi yaşam boyu sıkı glutensiz diyet tedavisidir. Bu tedavi gerek sosyal yaşamı kısıtlaması gerekse özel ürünler gerektirmesi nedeniyle güçtür. Diyette buğday, çavdar, arpa ve bunlardan elde edilen tüm ürünlerin diyetten çıkarılması esastır. Buğday ve gluten, gıda endüstrisinde katkı maddesi olarak sıklıkla kullandığından birçok paketli üründe bulunmaktadır. Bu nedenle, çölyak hastası bireylerin etiket okuma hususunda dikkatli olması gerekir. Ev ortamında gluten bulaşının önlenmesi için glutensiz ürünlerin gluten içeren ürünlerle bir arada saklanmaması önemlidir. Ayrıca gluten kaynaklarının diyetten çıkarılması beslenme örüntüsünde değişiklere yol açabilir. Glutensiz özel ürünlerin birçoğunda muadillerine göre daha yüksek karbonhidrat ve yağ kullanımı söz konusudur. Örüntünün iyileştirilmesinde glutensiz beslenme düzeninde diyetten çıkarılan tahıl ürünlerinin yerine psödotahıllar alternatif olabilirler. Böylelikle, iyi planlanan glutensiz diyetlerde doğru besin tercihleri yapılarak besin ögesi yetersizliklerinin önüne geçilmesi ve glutensiz diyetlerde oluşması beklenen örüntü değişikliklerinin önüne geçilmesi sağlanabilir.
Anahtar Kelimeler: Çölyak, beslenme, glutensiz diyet
|
