Obezite dünyada hızla artan ve beraberinde endokrin ve kardiyovasküler sistem gibi sistemleri de tehdit ederek sonucu mortaliteye kadar gidebilen bir sağlık sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 2016 yılında 1,9 milyardan fazla yetişkinde aşırı kiloluluk ve 650 milyon kişide de obezite bulunmaktadır. Obezitenin başlıca nedenleri arasında genetik faktörler ve sağlıksız beslenme, sedanter yaşam, tütün kullanımı ve pestisit maruziyeti gibi çevresel faktörler bulunmaktadır. Pestisitler; organoklorinler ve organofosfatlar başta olmak üzere tarımda, patojen ve zararlı otların oluşmasına engel olmak veya kontrol altına almak için en sık kullanılan madde karışımlarıdır. Günümüzde artan nüfusla birlikte tarımda verimi artırmak için pestisit kullanımı kaçınılmazdır. Fakat, pestisitler hem çevreye hem de endokrin bozucu kimyasal yapılarıyla halk sağlığına olumsuz etkide bulunmaktadır. Hayvan çalışmalarında endokrin bozucu pestisitlerin hem glikoz ve lipit homeostazını hem de beslenme davranışlarını olumsuz etkilediği gösterilmektedir. İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalarda da benzer şekilde pestisitlerin pankreasın beta hücrelerinde glikoz taşıyıcılarının ekspresyonunu baskıladığı ve insülin metabolizmasının disfonksiyonuna yol açabileceği düşünülmektedir. Doğum öncesi dönemde pestisit maruziyetinin de özellikle kız çocuklarında makrozomi ve artan persentil skorlarıyla önemli ölçüde ilişkili olduğu görülmüştür. Buna ek olarak in-vitro çalışmalarda pestisitlerin lipit metabolizmasında bozulmalara ve renin-anjiyotensin sisteminin aşırı aktivasyonu sebebiyle hipertansiyona eğilimi artırabileceği gösterilmektedir. Pestisit maruziyeti obezite başta olmak üzere, hiperlipidemi, hipertansiyon ve diyabet gibi birçok kronik hastalıkla ilişkilendirilmektedir. Bu sebeple pestisitlerin Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği’nde belirtildiği şekilde kullanılması ve uygulama yapılırken gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu derleme çalışmasında, sağlık için önemi büyük olsa da literatürde yeterli sayıda insan araştırması bulunmayan pestisit maruziyeti ve obezite ilişkisi incelenmiş, literatürdeki eksiklikler belirlenmiş ve öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Pestisit, Obezite, Diyabet, Endokrin bozucular
|
