Çölyak hastalığı veya gluten enteropatisi, genetik yatkınlığı olan bireylerde diyetle gluten alımını takiben tetiklenen, transglutaminaz 2 IgA otoantikorlarının aracılık ettiği ve artmış inflamatuvar yanıtla karakterize kronik otoimmün bir hastalıktır. Çölyak hastalığı bağırsak villuslarında atrofiye neden olarak bağırsağın mukoza yapısını, salgı, sindirim ve emilim fonksiyonlarını bozmakta bu durum makro ve mikro besin ögesi eksiklikleri ve malnütrisyon ile sonuçlanmaktadır. Çölyak hastalığında yaşam boyu glutensiz diyetin uygulanması, bağırsak mukozasının korunumu ve azalmış gastrointestinal semptom sıklığını sağlamak için mevcut tedavi yöntemi olarak literatürde yer almaktadır. Bununla birlikte, glutensiz diyette, gluten içeren tahılların kullanılmaması, besin ögesi eksikliklerine neden olabilmektedir. Pseudo tahıllar olarak bilinen bir grup glutensiz tahıl, tahıllar ile aynı botanik sınıfında yer almayıp tahıl ürünleri ile benzer besin değerlerine sahip tahıllardır ve yüksek besin ögesi içeriklerinden dolayı glutensiz diyette alternatif tahıl olarak günümüzde sıklıkla tercih edilmektedir. Amarant, chia, karabuğday ve kinoa; gluten içeren tahıllara alternatif olarak kullanılabilen ve glutensiz diyetin çeşitliliğini ve besin kalitesini artıran pseudotahıllar arasında yer almaktadır. Pseudotahılların protein biyoyararlılığı, kalsiyum, magnezyum, demir ve çinko gibi mineral ve diyet lifi içerikleri gluten içeren tahıllara göre daha yüksektir. Aynı zamanda pseudotahılların flavonoid, fenolik asit ve betalain gibi biyoaktif bileşen içerikleri de bulunmaktadır. Bu kapsamda besleyici değeri düşük işlenmiş besinlerin, yüksek besin değerine sahip olan pseudotahıllarla değiştirilmesinin, çölyak hastalarında diyet kalitesinin iyileştirilmesi konusunda önemli bir adım olacağı düşünülmektedir. ORCID NO: 0000-0002-3567-0384
Anahtar Kelimeler: Amarant, Chia, Glutensiz diyet, Karabuğday, Kinoa, Pseudotahıl
|
