Dünya Saðlýk Örgütü (WHO), iklim deðiþikliðini 21. yüzyýlýn en büyük saðlýk tehditlerinden biri ve hava kirliliðini de en büyük çevresel saðlýk riski olarak tanýmladý. Ýklim deðiþikliði temiz hava, güvenli içme suyu, besleyici gýda temini ve güvenli barýnak gibi saðlýðýn temel bileþenlerini olumsuz etkileyerek insan yaþamýný ve saðlýðýný tehdit etmektedir. Dünyada ve ülkemizde ölüm nedenleri incelendiðinde ilk sýralarda kardiyovasküler hastalýklar, kanserler, kronik kalp hastalýklarý ve diyabetin de içinde bulunduðu bulaþýcý olmayan hastalýklar (BOH) yer almaktadýr. Bulaþýcý olmayan hastalýklar (BOH) dünyada her yýl 41 milyon insanýnýn ölümüne(tüm ölümlerin %71’i) neden olmaktadýr. Bu ölümlerin 1,5 milyonundan diyabet sorumludur. Tip 2 diyabet ve iklim deðiþikliði büyüyen küresel fenomenlerdir ve birbiriyle baðlantýlýdýr. Bu derlemenin amacý diyabet ve iklim deðiþikliði baðlantýsýna dikkat çekmek, saðlýk personellerinde bu konuda farkýndalýk oluþturmaktýr.
Hareketsiz yaþam tarzý, kentleþme, iþlenmiþ gýdalar her iki fenomen için de ortak risk faktörleridir. Ýklim deðiþikliði ve diyabet, hem doðrudan hem de dolaylý olarak birbiriyle baðlantýlýdýr. Diyabetli kiþilerin aþýrý sýcaklarda dehidratasyon ve kardiyovasküler olaylara daha yatkýn olduðu bilinmektedir. Yapýlan bir çalýþmada diyabetli hastalarýn diðer yaþ gruplarýndaki insanlara göre sýcak günlerde ölme riskinin daha yüksek olduðu bulunmuþtur. Kalp krizi (akut miyokard enfarktüsü), diyabetli hastalar arasýnda önde gelen ölüm nedenidir ve aþýrý sýcaklýk zamanlarýnda daha sýk meydana geldiði bulunmuþtur. Aþýrý hava olaylarý sýrasýnda insülin gibi týbbi ilaçlarýn temini aksamakta ve tarýmsal üretimin kesintiye uðramasý nedeniyle gýda tedariki sýkýntýsý görülebilmektedir. Birleþmiþ Milletler' in 2018 yýlý raporuna göre, dünya nüfusunun %68'inin 2050 yýlýna kadar kentsel alanlarda yaþayacaðý tahmin edilmektedir Fiziksel hareketsizlik, saðlýksýz yiyecekler ve artan sera gazý emisyonlarýnýn birleþimi, modern kentleþmiþ toplumlarýn sorunlarýdýr. Ayný faktörler tip 2 diyabet riskini de artýrmaktadýr. Daha ucuz iþlenmiþ gýdalara olan yüksek talep ve artan hayvansal ürün tüketimi, temel tahýllar ve taze ürünlerden oluþan geleneksel 'saðlýklý' diyetlerin önüne geçmiþtir.
Sonuç olarak iklim deðiþikliði ve tip 2 diyabet, dünyanýn saðlýðýný, refahýný, ekonomisini ve çevresini tehdit eden küresel fenomenlerdir. Aþýrý hava olaylarý ve artan sýcaklýklar, diyabetli hastalarda, özellikle kardiyovasküler komplikasyonlarý olan hastalarda morbidite ve mortaliteyi artýrabilir. Hükümetler, 'saðlýklý yaþamý' teþvik etmek için kentsel planlama ve gýda politikalarý uygulanmalýdýr. Saðlýk hizmeti sunucularý ve saðlýk kuruluþlarý, diyabetli yüksek riskli hastalarý belirlemeli ve bireyselleþtirilmiþ hazýrlýk planlarýnýn geliþtirilmesine yardýmcý olmalýdýr. Ýklim deðiþikliðinin zararlý etkilerinin ve bunlarýn diyabet salgýný üzerindeki aðýrlaþtýrýcý etkilerinin dikkate alýnmamasý dünyada ve ülkemizde birçok insanýn hayatýna zarar verebilir.
Anahtar Kelimeler: Ýkiklim deðiþikliði, 2 tip diyabet, küresel saðlýk, kentleþme
|
