Dünya Sağlık Örgütü (WHO), iklim değişikliğini 21. yüzyılın en büyük sağlık tehditlerinden biri ve hava kirliliğini de en büyük çevresel sağlık riski olarak tanımladı. İklim değişikliği temiz hava, güvenli içme suyu, besleyici gıda temini ve güvenli barınak gibi sağlığın temel bileşenlerini olumsuz etkileyerek insan yaşamını ve sağlığını tehdit etmektedir. Dünyada ve ülkemizde ölüm nedenleri incelendiğinde ilk sıralarda kardiyovasküler hastalıklar, kanserler, kronik kalp hastalıkları ve diyabetin de içinde bulunduğu bulaşıcı olmayan hastalıklar (BOH) yer almaktadır. Bulaşıcı olmayan hastalıklar (BOH) dünyada her yıl 41 milyon insanının ölümüne(tüm ölümlerin %71’i) neden olmaktadır. Bu ölümlerin 1,5 milyonundan diyabet sorumludur. Tip 2 diyabet ve iklim değişikliği büyüyen küresel fenomenlerdir ve birbiriyle bağlantılıdır. Bu derlemenin amacı diyabet ve iklim değişikliği bağlantısına dikkat çekmek, sağlık personellerinde bu konuda farkındalık oluşturmaktır.
Hareketsiz yaşam tarzı, kentleşme, işlenmiş gıdalar her iki fenomen için de ortak risk faktörleridir. İklim değişikliği ve diyabet, hem doğrudan hem de dolaylı olarak birbiriyle bağlantılıdır. Diyabetli kişilerin aşırı sıcaklarda dehidratasyon ve kardiyovasküler olaylara daha yatkın olduğu bilinmektedir. Yapılan bir çalışmada diyabetli hastaların diğer yaş gruplarındaki insanlara göre sıcak günlerde ölme riskinin daha yüksek olduğu bulunmuştur. Kalp krizi (akut miyokard enfarktüsü), diyabetli hastalar arasında önde gelen ölüm nedenidir ve aşırı sıcaklık zamanlarında daha sık meydana geldiği bulunmuştur. Aşırı hava olayları sırasında insülin gibi tıbbi ilaçların temini aksamakta ve tarımsal üretimin kesintiye uğraması nedeniyle gıda tedariki sıkıntısı görülebilmektedir. Birleşmiş Milletler' in 2018 yılı raporuna göre, dünya nüfusunun %68'inin 2050 yılına kadar kentsel alanlarda yaşayacağı tahmin edilmektedir Fiziksel hareketsizlik, sağlıksız yiyecekler ve artan sera gazı emisyonlarının birleşimi, modern kentleşmiş toplumların sorunlarıdır. Aynı faktörler tip 2 diyabet riskini de artırmaktadır. Daha ucuz işlenmiş gıdalara olan yüksek talep ve artan hayvansal ürün tüketimi, temel tahıllar ve taze ürünlerden oluşan geleneksel 'sağlıklı' diyetlerin önüne geçmiştir.
Sonuç olarak iklim değişikliği ve tip 2 diyabet, dünyanın sağlığını, refahını, ekonomisini ve çevresini tehdit eden küresel fenomenlerdir. Aşırı hava olayları ve artan sıcaklıklar, diyabetli hastalarda, özellikle kardiyovasküler komplikasyonları olan hastalarda morbidite ve mortaliteyi artırabilir. Hükümetler, 'sağlıklı yaşamı' teşvik etmek için kentsel planlama ve gıda politikaları uygulanmalıdır. Sağlık hizmeti sunucuları ve sağlık kuruluşları, diyabetli yüksek riskli hastaları belirlemeli ve bireyselleştirilmiş hazırlık planlarının geliştirilmesine yardımcı olmalıdır. İklim değişikliğinin zararlı etkilerinin ve bunların diyabet salgını üzerindeki ağırlaştırıcı etkilerinin dikkate alınmaması dünyada ve ülkemizde birçok insanın hayatına zarar verebilir.
Anahtar Kelimeler: İkiklim değişikliği, 2 tip diyabet, küresel sağlık, kentleşme
|
