Dünyada artan nüfus ve verimsiz enerji kullanýmý, bütün canlýlarý etkileyen birçok çevre sorununu beraberinde getirmiþtir. Karbondioksit baþta olmak üzere atmosferdeki artan sera gazlarý çevre sürdürülebilirliðini ve insan hayatýný olumsuz yönde etkilemektedir. Amaç: Bu derlemenin amacý çevresel sürdürülebilirlik için önemli bir kavram olan karbon ayak izine yönelik güncel veriler sunmak ve okuyucuya karbon ayak izi ile ilgili yeni bir bakýþ açýsý kazandýrmaktýr. Yöntem: Çalýþmanýn literatür taramasý 5-14 Aralýk 2022 tarihleri arasýnda gerçekleþtirilmiþtir. Tarama sýrasýnda “Karbon Ayak Ýzi”, “Çevresel Sürdürülebilirlik”, “Küresel Ýklim Deðiþikliði” anahtar kelimeleri ve bu kelimelerin Ýngilizce tercümeleri kullanýlarak Google Akademik, PubMed, YÖKTEZ, Science Direct arama motorunda taramalar yapýlmýþtýr. Ek olarak TUIK, European Environment Agency (EEA)’e ait güncel veriler sunulmuþtur. Literatür Bulgularý: Yaþadýðýmýz süreçteki tüm faaliyetlerin sonucunda üretilen ve tüketilen ürünlerden ortaya çýkan karbonun toplamý karbon ayak izni oluþturmaktadýr. Karbon ayak izinin kapsamýnda tüm bireyler, endüstriyel sektörler, firmalar, kuruluþlar, süreçler, toplumlar bulunmakta, kýsacasý karbon ayak izi hem hizmetleri hem de mallarý içermektedir. Tüm dünyadaki sera gazý emisyonu artýþýndan Türkiye de payýný almýþ, Türkiye’nin sera gazý emisyonu 1990 yýlýnda 4 ton CO2 eþdeðeri, 2019 yýlýnda 6,2 ton CO2 eþdeðeri ve 2020 yýlýnda 6,3 ton CO2 eþdeðeri olarak hesaplanmýþtýr. Sera gazýndaki bu küresel artýþýn nedeni doðal oluþumlara baðlansa da en büyük nedeni fosil yakýtlarýn yakýlmasý ve insan faaliyetleridir. Sonuç: Dünyadaki fosil yakýtlara baðlý olarak artan sera aðzý emisyonlarý iklim deðiþikliklerine yol açmakta bu da gelecek kuþaklar için büyük bir tehdit oluþturmaktadýr. Bunu önlemenin yolu yenilenebilir enerji kaynaklarýna yönelip, enerji sektörünün ekonomik, sosyal çevresel açýdan sürdürülebilir bir biçimde karbonsuzlaþtýrmaktýr
Anahtar Kelimeler: Karbon Ayak Ýzi, Çevre, Sürdürülebilirlik, Küresel Ýklim Deðiþikliði
|
