Bitki kaynaklý bileþikler, insan saðlýðý üzerindeki sayýsýz olumlu etkileri nedeniyle son zamanlarda yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Bu bileþikler, yan etkilerinin minimum düzeyde olmasý ve insan saðlýðý üzerindeki olumlu etkilerinden dolayý bilim insanlarýnýn ilgisini çekmektedir.
Bu bitkilerden çemen otu (Trigonella foenum-graecum Linn), Fabacaae familyasýna ait, Doðu Avrupa ve Asya’nýn çeþitli bölgelerine özgü, üç yapraklý, yapraklarý 0,3-0,8 m yüksekliðe ulaþan, kýsa ömürlü bir bitkidir. Üçgen þekilli çiçeklerinden dolayý Trigonella olarak adlandýrýlýr. Asya, Afrika ve Avrupa’nýn birçok yerinde gýda, çeþni, baharat ve yerli ilaç olarak yetiþtirilmektedir.
Çemen otunun fitokimyasal analizi; saponinler, steroidler, alkaloidler, flavonoidler, terpenler, fenolik asit türevleri, aminoasitler, yað asitleri ve bunlarýn türevleri gibi çeþitli ikincil metabolitlerin varlýðýný ortaya çýkmýþtýr. Diyet posasý açýsýndan iyi bir kaynak olan çemen otu tohumlarýnda çözünür ve çözünmez olmak üzere iki tip diyet posasý bulunmaktadýr.
Çemen otunun saðlýðý geliþtirme ve hastalýðý önleme özelliðinin içeriðindeki çeþitli fitokimyasallardan ve bu fitokimyasallarýn farmakolojik ve biyolojik aktivitelerinden kaynaklandýðý düþünülmektedir.
Son dönemde yapýlan in vivo ve in vitro hayvan çalýþmalarýnda, çemen otunun antioksidan, antiinflamatuvar, antidiyabetik, antilipidemik, antikanser, antidepresan, antianksiyete, antibakteriyel, antifungal, hepatoprotektif, nöroprotektif, antiülseratif, antilitojenik ve galaktogog özelliklere sahip olduðu bildirilmiþtir. Ayrýca çemen otu çekirdeði ekstresinin menopoz semptomlarýný hafifletici etkileri de vardýr.
Bu derleme çalýþmasýnda çemen otunun kimyasal yapýsý, besin ve besin ögesi içeriði, akut ve kronik hastalýklarýn önlenmesi ve tedavi edilmesindeki rolünün incelenmesi amaçlanmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Çemen otu, saðlýk, beslenme, bitki
|
