Bitki kaynaklı bileşikler, insan sağlığı üzerindeki sayısız olumlu etkileri nedeniyle son zamanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu bileşikler, yan etkilerinin minimum düzeyde olması ve insan sağlığı üzerindeki olumlu etkilerinden dolayı bilim insanlarının ilgisini çekmektedir.
Bu bitkilerden çemen otu (Trigonella foenum-graecum Linn), Fabacaae familyasına ait, Doğu Avrupa ve Asya’nın çeşitli bölgelerine özgü, üç yapraklı, yaprakları 0,3-0,8 m yüksekliğe ulaşan, kısa ömürlü bir bitkidir. Üçgen şekilli çiçeklerinden dolayı Trigonella olarak adlandırılır. Asya, Afrika ve Avrupa’nın birçok yerinde gıda, çeşni, baharat ve yerli ilaç olarak yetiştirilmektedir.
Çemen otunun fitokimyasal analizi; saponinler, steroidler, alkaloidler, flavonoidler, terpenler, fenolik asit türevleri, aminoasitler, yağ asitleri ve bunların türevleri gibi çeşitli ikincil metabolitlerin varlığını ortaya çıkmıştır. Diyet posası açısından iyi bir kaynak olan çemen otu tohumlarında çözünür ve çözünmez olmak üzere iki tip diyet posası bulunmaktadır.
Çemen otunun sağlığı geliştirme ve hastalığı önleme özelliğinin içeriğindeki çeşitli fitokimyasallardan ve bu fitokimyasalların farmakolojik ve biyolojik aktivitelerinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Son dönemde yapılan in vivo ve in vitro hayvan çalışmalarında, çemen otunun antioksidan, antiinflamatuvar, antidiyabetik, antilipidemik, antikanser, antidepresan, antianksiyete, antibakteriyel, antifungal, hepatoprotektif, nöroprotektif, antiülseratif, antilitojenik ve galaktogog özelliklere sahip olduğu bildirilmiştir. Ayrıca çemen otu çekirdeği ekstresinin menopoz semptomlarını hafifletici etkileri de vardır.
Bu derleme çalışmasında çemen otunun kimyasal yapısı, besin ve besin ögesi içeriği, akut ve kronik hastalıkların önlenmesi ve tedavi edilmesindeki rolünün incelenmesi amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Çemen otu, sağlık, beslenme, bitki
|
