Çölyak hastalýðý veya gluten enteropatisi, genetik yatkýnlýðý olan bireylerde diyetle gluten alýmýný takiben tetiklenen, transglutaminaz 2 IgA otoantikorlarýnýn aracýlýk ettiði ve artmýþ inflamatuvar yanýtla karakterize kronik otoimmün bir hastalýktýr. Çölyak hastalýðý baðýrsak villuslarýnda atrofiye neden olarak baðýrsaðýn mukoza yapýsýný, salgý, sindirim ve emilim fonksiyonlarýný bozmakta bu durum makro ve mikro besin ögesi eksiklikleri ve malnütrisyon ile sonuçlanmaktadýr. Çölyak hastalýðýnda yaþam boyu glutensiz diyetin uygulanmasý, baðýrsak mukozasýnýn korunumu ve azalmýþ gastrointestinal semptom sýklýðýný saðlamak için mevcut tedavi yöntemi olarak literatürde yer almaktadýr. Bununla birlikte, glutensiz diyette, gluten içeren tahýllarýn kullanýlmamasý, besin ögesi eksikliklerine neden olabilmektedir. Pseudo tahýllar olarak bilinen bir grup glutensiz tahýl, tahýllar ile ayný botanik sýnýfýnda yer almayýp tahýl ürünleri ile benzer besin deðerlerine sahip tahýllardýr ve yüksek besin ögesi içeriklerinden dolayý glutensiz diyette alternatif tahýl olarak günümüzde sýklýkla tercih edilmektedir. Amarant, chia, karabuðday ve kinoa; gluten içeren tahýllara alternatif olarak kullanýlabilen ve glutensiz diyetin çeþitliliðini ve besin kalitesini artýran pseudotahýllar arasýnda yer almaktadýr. Pseudotahýllarýn protein biyoyararlýlýðý, kalsiyum, magnezyum, demir ve çinko gibi mineral ve diyet lifi içerikleri gluten içeren tahýllara göre daha yüksektir. Ayný zamanda pseudotahýllarýn flavonoid, fenolik asit ve betalain gibi biyoaktif bileþen içerikleri de bulunmaktadýr. Bu kapsamda besleyici deðeri düþük iþlenmiþ besinlerin, yüksek besin deðerine sahip olan pseudotahýllarla deðiþtirilmesinin, çölyak hastalarýnda diyet kalitesinin iyileþtirilmesi konusunda önemli bir adým olacaðý düþünülmektedir. ORCID NO: 0000-0002-3567-0384
Anahtar Kelimeler: Amarant, Chia, Glutensiz diyet, Karabuðday, Kinoa, Pseudotahýl
|
