Besin destekleri, diyet bileþenlerinden birini veya daha fazlasýný içeren veya günlük diyetini tamamlayacak (tütün dýþýnda) vitamin, mineral, aminoasit, sekonder metabolit içeren ekstrakt veya bu bileþenlerin konsantre hallerini hap, kapsül, tablet veya sývý formda oluþturulmasýyla elde edilen insan saðlýðýný olumlu yönde etkileyen ürünlerdir. Geçmiþten günümüze besin destek ürünleri çokça araþtýrýlmýþ olup modern týpta kullanýlacak seviyeye ulaþmýþtýr. Destek ürün kullanýmýnda, biyoyararlaným ve güvenilirlik önem teþkil etmektedir. Besin takviyelerinin yönetmeliði Veteriner Hizmetleri, Bitki Saðlýðý, Gýda ve Yem Kanununun 28. maddesine göre hazýrlanmaktadýr. Eczanelerde bulunmasý gereken ürünler yasal düzenlemelerle beraber aktar, marketler gibi yerlerde satýlmaya baþlanmýþtýr. Ancak bu durum kullanýlacak destek ürünün güvenilirliði açýsýndan tehlike oluþturmuþtur. 2002 yýlýndan itibaren destek ürünlerinin ruhsatlandýrmasý ve ithal izni Saðlýk Bakanlýðý tarafýndan yürütülmektedir. Besin destek ürünleri belirli fizyolojik iþlevleri desteklemeyi amaçlasa da hastanýn saðlýðýný iyileþtirmek için de kullanýlmaktadýr. Destek ürünü kontrollü bir þekilde kullandýðýnda saðlýða olumlu yönde etki etki göstermektedir. Bu çalýþma da destek ürünlerinden Spirulina, Ekinezya, Ginseng (panaxquinquefolius), Sinameki, Curcuma Longa, Probiyotik, Cassia Angustifolia Vahl, Vaccinium Macrocarpon, Medicago Sativa, Sambucus Nigra, Alhagi maurorum Medik, Feoniculum Vulguare, Anethum Graveolens, Nigella Sativa, D adlý destek ürünleri incelenmiþtir. Saðlýk Bakanlýðý ruhsatlý bitkisel destek ürünlerini etki ve kullanýlýþlarýna göre yüzde daðýlýmýna bakýldýðýnda en çok %36 ile sindirim sistemi hastalýlarýnda kullanýldýðý, ardýndan %23 ile solunum sistemi hastalýklarý onu takip etmektedir. ABD’de yapýlan çalýþmaya göre 4-17 yaþ aralýðýnda bulunan kiþilerin en sýk kullandýðý destek ürünü ekinazyadýr. Yine yapýlan baþka bir çalýþmada ise Spirulina adlý besin takviyesinin yaygýn olarak bilinin destek ürünü olduðu sonucuna varýlmýþtýr. Bu destek ürünlerin hipertansiyon, diyabet, Covid-19, parkinson, Alzheimer, kalp hastalýklarýnda ve psikolojik rahatsýzlýklarda kullanýldýðýna dair çalýþmalar oldukça yaygýndýr. Özellikle diyabette kan þekeri regülasyonu için en sýk kullanýlan bitkisel destek ürünleri acý kavun, çemen otu, gurmar, sarmaþýk kabak nopal, ginseng, tarhun, tarçýn, pisilyum ve sarýmsaktýr. Ancak dünyada destek ürünlerinin kullanýmlarý incelendiðinde kontrolsüz kullanýmýn yaygýn olduðu görülmektedir. Bunun bir sonucu olarak besin destek ürünleri ilaçlarla tepkimesine sýklýkla rastlanýlmaktadýr. Bu etkileþimler farmokokinetik ve farmokodinamik olabilmektedir. Özellikle terapötik indeksi dar olan ilaçlarla besin destek ürünlerinin dikkatli kullanýlmasý gerekmektedir. Hastalýklarda kullanýmýnýn hekim, diyetisyen kontrolünde olmasý gerekmektedir. Popüler olmalarýna raðmen, diyet takviyelerinin saðlýk yararlarý tartýþýlmalý ve bilimsel çalýþmalar arttýrýlmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Destek ürün kullanýmý, Hastalýklarda Destek Ürün kullanýmý, Destek ürünlerinin ilaçlarla etkileþimi
|
