Beslenme, yaþamsal faaliyetlerin sürdürülmesi, büyüme, geliþme için zorunlu bir eylemdir.
Çaðýmýzda obezite, kardiyovasküler hastalýklar, diyabet gibi kronik hastalýklar hiç olmadýðý
kadar artmýþtýr. Tüm bunlarýn ortak noktasý ise yanlýþ hayat ve beslenme tarzýndan ileri
gelmektedir. Dünya üzerindeki insanlarýn bir kýsmý malnütrisyon nedeniyle hayatýný
kaybederken bir kýsmý ise aþýrý besin alýmýnýn tetiklediði yukarýda sayýlan hastalýklar nedeniyle
hayatýný kaybetmektedir. Tüm bu durumlar saðlýklý beslenmeyi hayat tarzý haline getirmenin
bugün dün olduðundan çok daha gerekli hale geldiðini göstermiþtir. Bu da öncelikle kitlelerin
beslenme rutinini algýlayýp üzerinde düzenlemeler yaparak mümkün olabilir. Beslenme
kalitesini ölçmek amacýyla Diyet Kalite Ýndeksi, Saðlýklý Diyet Göstergesi, Saðlýklý Yeme
Ýndeksi, Akdeniz Diyet Skoru gibi birçok ölçek geliþtirilmiþtir. Bu ölçeklerin temel prensibi
çeþitlilik, ýlýmlýlýk, genel denge ve yeterlilik parametreleri çerçevesinde besinleri gruplandýrýp
haftalýk, günlük, aylýk gibi periyotlarda tüketimi deðerlendirip puanlandýrmaktýr. Ülkemizde
yapýlan Türkiye Beslenme ve Saðlýk Araþtýrmasý’nda 6-18 yaþ grubu çocuklarda hafif þiþmanlýk
erkeklerde %14.2, kýzlarda %14.4; obezite ise sýrasý ile %9.1 ve %7.3 bulunmuþtur. Üniversite
öðrencileri ile yapýlan çalýþmalarda, öðrencilerin çoðunluðu dengesiz beslenirken, bir
bölümünün enerji tüketimi yetersizdir. Yapýlan bazý çalýþmalarda ise erkekler yeterli düzeyde
enerji alýrken, kýzlarýn enerji alýmýnýn düþük olduðu görülmüþtür. Eksik enerji alýmý sonucu
halsizlik ve bitkinlik, yetersiz besin ögesi alýmý, zayýflamýþ baðýþýklýk sistemi, büyüme ve
geliþmede gerileme, kas geliþiminin zayýfladýðý görülmüþtür. Son yýllarda modern yaþamýn
getirdiði saðlýksýz beslenme alýþkanlýklarýnýn özellikle gençler arasýnda ivme göstermesi ve
hareketten yoksun bir yaþam tarzý sonucu ortaya çýkan obezite, dünyada ve ülkemizde giderek
diðer beslenme bozukluklarýnýn önüne geçen bir saðlýk sorunu haline dönüþmüþtür. Ülkemizde
obezite sýklýðý son 13 yýlda %44 ivme göstererek son yapýlan TURDEP çalýþmasýnda %32
olarak bildirilmiþtir. Saðlýksýz beslenme çocuklardan tutun adolesanlar, hamileler, yetiþkinler,
sporcular, yaþlýlara kadar toplumun her kesimini ve gelecek nesilleri olumsuz etkilemektedir.
Bu durumu en küçük ayrýntýsýna kadar kavrayýp çözüm getirmek de ancak kiþinin beslenme
kalitesini her gurup her parametre için ayrý ayrý ele alýp sorgulayýp problemi saptayan
yukarýdaki indeksler sayesinde mümkün olabilir. Baþta Ýskandinav ülkeleri olmak üzere birçok
ülkede ve dahi bizim ülkemizde yavaþ yavaþ bu skorlar kullanýlmaya baþlanmýþ olup epidemik
olarak ölçümler yapýlmaya baþlanmýþtýr. Bu da bizim için umut verici bir geliþmedir. Bu
çalýþmada Diyet Kalite Ýndeksleri ayrýntýlý olarak anlatýlmýþ olup, diyet kalitesinin toplumun
farklý kesimlerini etkileyiþi incelenmiþ ve derlenmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Diyet Kalitesi, Saðlýklý Beslenme, Obezite, Akdeniz Diyet Skoru, Çocuklar, Adolesanlar
|