Besin destekleri, diyet bileşenlerinden birini veya daha fazlasını içeren veya günlük diyetini tamamlayacak (tütün dışında) vitamin, mineral, aminoasit, sekonder metabolit içeren ekstrakt veya bu bileşenlerin konsantre hallerini hap, kapsül, tablet veya sıvı formda oluşturulmasıyla elde edilen insan sağlığını olumlu yönde etkileyen ürünlerdir. Geçmişten günümüze besin destek ürünleri çokça araştırılmış olup modern tıpta kullanılacak seviyeye ulaşmıştır. Destek ürün kullanımında, biyoyararlanım ve güvenilirlik önem teşkil etmektedir. Besin takviyelerinin yönetmeliği Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 28. maddesine göre hazırlanmaktadır. Eczanelerde bulunması gereken ürünler yasal düzenlemelerle beraber aktar, marketler gibi yerlerde satılmaya başlanmıştır. Ancak bu durum kullanılacak destek ürünün güvenilirliği açısından tehlike oluşturmuştur. 2002 yılından itibaren destek ürünlerinin ruhsatlandırması ve ithal izni Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Besin destek ürünleri belirli fizyolojik işlevleri desteklemeyi amaçlasa da hastanın sağlığını iyileştirmek için de kullanılmaktadır. Destek ürünü kontrollü bir şekilde kullandığında sağlığa olumlu yönde etki etki göstermektedir. Bu çalışma da destek ürünlerinden Spirulina, Ekinezya, Ginseng (panaxquinquefolius), Sinameki, Curcuma Longa, Probiyotik, Cassia Angustifolia Vahl, Vaccinium Macrocarpon, Medicago Sativa, Sambucus Nigra, Alhagi maurorum Medik, Feoniculum Vulguare, Anethum Graveolens, Nigella Sativa, D adlı destek ürünleri incelenmiştir. Sağlık Bakanlığı ruhsatlı bitkisel destek ürünlerini etki ve kullanılışlarına göre yüzde dağılımına bakıldığında en çok %36 ile sindirim sistemi hastalılarında kullanıldığı, ardından %23 ile solunum sistemi hastalıkları onu takip etmektedir. ABD’de yapılan çalışmaya göre 4-17 yaş aralığında bulunan kişilerin en sık kullandığı destek ürünü ekinazyadır. Yine yapılan başka bir çalışmada ise Spirulina adlı besin takviyesinin yaygın olarak bilinin destek ürünü olduğu sonucuna varılmıştır. Bu destek ürünlerin hipertansiyon, diyabet, Covid-19, parkinson, Alzheimer, kalp hastalıklarında ve psikolojik rahatsızlıklarda kullanıldığına dair çalışmalar oldukça yaygındır. Özellikle diyabette kan şekeri regülasyonu için en sık kullanılan bitkisel destek ürünleri acı kavun, çemen otu, gurmar, sarmaşık kabak nopal, ginseng, tarhun, tarçın, pisilyum ve sarımsaktır. Ancak dünyada destek ürünlerinin kullanımları incelendiğinde kontrolsüz kullanımın yaygın olduğu görülmektedir. Bunun bir sonucu olarak besin destek ürünleri ilaçlarla tepkimesine sıklıkla rastlanılmaktadır. Bu etkileşimler farmokokinetik ve farmokodinamik olabilmektedir. Özellikle terapötik indeksi dar olan ilaçlarla besin destek ürünlerinin dikkatli kullanılması gerekmektedir. Hastalıklarda kullanımının hekim, diyetisyen kontrolünde olması gerekmektedir. Popüler olmalarına rağmen, diyet takviyelerinin sağlık yararları tartışılmalı ve bilimsel çalışmalar arttırılmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Destek ürün kullanımı, Hastalıklarda Destek Ürün kullanımı, Destek ürünlerinin ilaçlarla etkileşimi
|
