Tip 1 diyabet, pankreasýn beta hücrelerinin harabiyetine baðlý geliþen ve vücudun ihtiyaç duyduðu yeterli miktarda insülinin üretilemediði otoimmün bir hastalýktýr. Metabolik kontrolü iyi olan diyabetli bireylerde egzersiz insülin duyarlýlýðýný iyileþtirmekte ve genel saðlýðý olumlu etkilemektedir. Egzersiz öncesi glikoz seviyelerinin ölçülmesi, diyabetli birey için egzersizin güvenilirliðini belirlemektedir. Uzun ve orta þiddette aerobik egzersiz sýrasýnda ve sonrasýnda hipoglisemi riski mevcuttur. Tekrarlayan, kýsa ve yüksek yoðunluklu egzersizlerde ise egzersiz sýrasýnda salgýlanan katekolaminlerin karaciðer glikojenolizini arttýrmasýna baðlý hiperglisemi geliþebilir. Bu iki egzersiz kombinasyonunun, gece hipoglisemisi üzerinde koruyucu bir etkisi olduðu belirtilmiþtir. Egzersize baþlamadan önce önerilen ideal/güvenilir kan glikoz seviyesi egzersizin türüne göre deðiþmektedir. Aerobik egzersizlerden önce ideal kan glikoz aralýðý 126-180 mg/dL arasýnda olmasý önerilmektedir. Anaerobik egzersizler veya yüksek yoðunluklu egzersizlerde kan glikozu hýzla yükselme eðiliminde olacaðýndan egzersiz öncesi ideal kan glikozu aralýðý 90-126 mg/dL olarak kabul edilmektedir. Diyabetli bireyler için makro besin ögelerinin tavsiye edilen daðýlýmýnda günlük enerjinin %55-60'ý karbonhidrat, % 25-30’u yað ve % 12-15’i proteinler oluþturmaktadýr. Dayanýklýlýk sporcularýnýn yaklaþýk 8-10 g/kg/gün karbonhidrat tüketmesi önerilmektedir. Öðün sonrasý hiperglisemiyi önlemek ve yüksek insülin gereksinimlerini azaltmak için kompleks karbonhidratlar tüketilmelidir. Proteinler egzersiz sýrasýnda yakýt olarak kullanýlmamasýna raðmen, kas yenilenmesi ve hipertrofinin gerçekleþmesi için yeterli alýmýnýn yapýlmasý önemlidir. Genellikle sporcular için günlük 0,8-1 g/kg protein yeterlidir, ancak aðýr antrenman yapanlar için 1,2-1,7 g/kg gerekebilmektedir. B grubu vitaminlerinin neredeyse tamamý, enerji metabolizmasýnýn sürdürülmesi için gereklidir. Magnezyum, kalsiyum, ve demir de vücutta bir çok metabolik faaliyette yer aldýðý için önemli görülmektedir. Diyabetli birey ve ailesinin, egzersiz türü, süresi ve yoðunluðuna baðlý olarak geliþebilecek sorunlarý (hipo/hiperglisemi) bilmesi ve gerekli önlemleri almasý halinde tip 1 diyabetli bireyler güvenle egzersiz yapabilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Tip1 diyabet, Egzersiz türü, Egzersiz yönetimi, Hipoglisemi, Beslenme yönetimi
|