Giriþ ve amaç: Ketojenik diyet (KD), günlük karbonhidrat alýmýnýn belirgin bir þekilde kýsýtlandýðý (<50g), protein ve yað alýmýnýn ise arttýrýldýðý bir diyet biçimidir. KD’in epilepsi hastalarýnda uygulanmasý sonrasýnda araþtýrmacýlarýn dikkati bu diyetin sinir sistemi üzerindeki etkilerine çevrilmiþtir. Yapýlan çalýþmalarda KD’in sinir sistemi hastalýklarýna sahip olan bireylerde olumlu etkiler saðladýðý bildirilmiþtir. KD’in bellek üzerine etkisi ile ilgili yapýlan çalýþmalarda genel bir fikir birliði yoktur. Bu çalýþmanýn amacý, KD ile bellek arasýndaki iliþkiye açýklýk getirmektir. Yöntem: Bu çalýþmada ‘Pubmed’ ve ‘Web of Science’ elektronik makale arþivleri kullanýlarak 1990-2020 yýllarý arasýnda yayýnlanmýþ olan gözleme dayalý insan ve hayvan araþtýrmalarý ile validasyon çalýþmalarý, bellek üzerine etkisi yönüyle araþtýrýlmýþtýr. Sonuç: Yapýlan tarama sonucunda konuyla iliþkili ve tarama kriterlerine uyan 17 çalýþmaya ulaþýlmýþtýr. Bu çalýþmalardan %47’sinde sýçan, %35’inde fare, %18’ inde insan kullanýlmýþtýr. Hayvan çalýþmalarýnda metodolojik olarak en çok Morris yüzme testi, yeni nesne tanýma testi, Y-Labirent testi; insan çalýþmalarýnda ise kelime hatýrlama testi ve modifiye geri sayý menzili çalýþma belleði testi kullanýldýðý tespit edilmiþtir. Ketojenik diyetin bellek üzerine etkisiyle ilgili bildirilen çalýþmalarýn %53’ü etkisiz, %35’i olumlu, %12’si çeliþkili olduðu saptanmýþtýr. Tartýþma: Sonuçlar KD’in bellek üzerine etkisi hakkýnda fikir birliði olmadýðýný göstermektedir. Özellikle analiz edilen makalelerde deney dizayný, diyet süresi, deneklerin bulunduðu ortam gibi çevresel faktörler ile denek yaþý ve bazal kilosu gibi biyolojik faktörler deney sonuçlarýný etkilemektedir. Ketojenik diyetin bellek üzerine etkisinin açýklýða kavuþabilmesi için daha fazla çalýþmaya ihtiyaç vardýr. Hayvan fizyolojisindeki farklýlýklar nedeniyle insan araþtýrmalarýnýn artmasý ve farklý bellek alt tiplerinde KD’in etkisinin incelenmesi önem taþýyor.
Anahtar Kelimeler: Bellek, Kalori kýsýtlamasý, Ketojenik diyet, Keton cisimcikleri, Öðrenme
|
