Beslenme stratejilerinin bir sporcunun performansýný önemli ölçüde etkileyebileceði bilinen bir gerçektir. Bu doðrultuda spor beslenmesinde genel spor popülasyonuna göre hazýrlanmýþ beslenme kýlavuzlarý ve önerileri günümüzde hala geçerliliðini korumaktadýr. Bu önerilere ek olarak son yýllarda kiþiselleþtirilmiþ beslenme alt baþlýðýnda kiþiselleþtirilmiþ spor beslenmesi öne çýkmaktadýr. Genetik farklýlýklarýn, bir dizi metabolik yolu etkileyerek besinlerin ve gýda biyoaktiflerinin vücutta kullanýmýný etkilediði bilinmektedir ve bu farklýlýklara göre kiþisel bir düzenleme sporcunun bu önerilere olan uyumunu arttýrabilir. Kiþiselleþtirilmiþ spor beslenmesi, diyet önerilerini bireyin genetik profiline göre hedefleyerek egzersiz performansýný optimize etmeyi amaçlamaktadýr. Atletik popülasyonda, vücut kompozisyonu diyet yoluyla manipüle edilebildiði için diyetin makro ve mikro besin bileþimi genetik varyasyona dayalý olarak bireye özgü hedeflenebilir. Genetik odaklý beslenme yaklaþýmýna katký sunabilecek iki temel alan olan nutrigenomik ve nutrigenetik bireylerin besinlere ve diðer gýda bileþenlerine tepkisindeki deðiþiklikte bireysel genetik farklýlýklarýn rolünü incelemek için genomik bilgi ve genetik test teknolojilerini kullanan deneysel yaklaþýmlardýr. Bu genetik testler mevcut genel geçer diyet tavsiyelerine katký saðlayabilecektir. Genetik testlerden elde edilen kiþiselleþtirilmiþ diyet ve takviye önerileri bilimsel çalýþmalarýn açýk ve kanýtlanabilir yorumlarýna dayanmalýdýr. Bununla birlikte, spor beslenmesinde genetik varyantlarýn etkilerine karþý koymak için gerekli diyet alýmlarýnýn dozu bilinmediðinden, diyet tavsiyesi hakkýnda eyleme geçirilebilir bilgi saðlamada bu tür testlerin faydasý þimdilik sýnýrlýdýr. Kiþiselleþtirilmiþ spor beslenmesi alanýnda yapýlan çalýþmalar iki temelde ele alýnmaktadýr. Ýlki atletik baþarýnýn temelini oluþturan saðlýk ve beslenme durumunu inceleyen çalýþmalarken, ikincisi performans üzerinde çeþitli mikro ve makro besinlerin yaný sýra kafein gibi biyoaktiflere verilen yanýtý etkileyen genetik çeþitliliði inceleyen çalýþmalardýr. Bu derlemenin amacý kiþiselleþtirilmiþ spor beslenmesine genetik odaklý bir bakýþ saðlamaktýr. (ORCID ID: 0000-0002-9371-0153, 0000-0002-3625-4761)
Anahtar Kelimeler: Kiþiselleþtirilmiþ spor beslenmesi, Genetik, Nutrigenetik, Nutrigenomik
|