|
Giriþ ve Amaç
Çocukluk çaðý obezitesi 21. yüzyýlýn önemli halk saðlýðý sorunlarýndan biri olarak belirtilmektedir. Ülkemizdeki çocuk ve ergenlerdeki obezite yaygýnlýðýnýn dünya ortalamasýndan yüksek olduðu, artmaya devam ettiði görülmektedir. Bu baðlamda obezitenin yakýn ve uzun dönemde çocuk ve adölesan saðlýðý üzerine etkileri vardýr. Bir çocuðu fazla kilolu olmaya yatkýn hale getirebilecek aile, çevresel ve davranýþsal faktörlerinin tespiti çocukluk çaðý obezitesiyle mücadelede ilk basamaktýr. Tarama stratejileri aile çevresi ve davranýþlarýný deðerlendirmeye yönelik olmalýdýr. Aile Beslenmesi ve Fiziksel Aktivite (FNPA) çocuklarý kilo artýþýna yatkýn hale getirebilecek ev ortamlarýný ve davranýþlarý belirlemek için araþtýrma ve klinik kullaným için uygun bir ölçektir. Araþtýrmalar, FNPA’nýn bir çocuðun aþýrý kilolu olma riskini tahmin edebildiðini göstermiþtir. Aileler çocuklarýn beslenme ve fiziksel aktivite davranýþlarýný ekilerler ve ulaþýlabilir bir sosyal ve fiziksel çevre yaratýrlar. Bu nedenle bu çalýþmada ilköðretim öðrencilerinde (1,2,3,4. sýnýf) ailelerin beslenme ve fiziksel aktivite çevresini tanýmlamak amaçlanmýþtýr.
Gereç ve Yöntem
Çalýþma Haziran 2020 yýlýnda, Ýstanbul’un bir ilçesinde 1108 öðrenci bulunan bir illköðretim okulunda, etik kurul ve kurum izni alýndýktan sonra, yapýlmýþtýr. Örnekleme alýnacak kiþi sayýsý evreni bilinen örneklem hesaplama yöntemi kullanýlarak 288 kiþi olarak belirlenmiþ, tüm velilere gönderilen anketi 485 kiþi doldurmuþtur. Veriler tanýtýcý özellikleri içeren sorular ve Türkçeye Uyarlanmýþ Aile Beslenme ve Fiziksel Aktivite Tarama Ölçeði (ABFA-TR) ile toplanmýþtýr. ABFA-TR ölçeðinden alýnan puanlarla çocuklarýn BKÝ durumlarý, çeþitli tanýtýcý özellikler arasýndaki iliþkiler verinin yapýsý ve daðýlýmýna baðlý olarak uygun varyans analizi modeli veya korelasyon analizi ile incelendi.
Bulgular
Çalýþmaya katýlan annelerin yaþ ortalamasý 35,68±5,07, babalarýn yaþ ortalamasý 39,98±5,36, çocuklarýnýn yaþ ortalamasý ise 7,12±1,23’dir. Çocuklarýn %30,9’u 2. sýnýf öðrencisi ve yarýsý (%49,3) kýzdýr. Annelerin %34,6’sý lise mezunu ve %81,6’sý çalýþmýyorken; babalarýn %35,3’ü lise mezunu ve %94,4’ü çalýþýyordu. Ebeveynlerin %95,7’si evli, %87,6’sý SGK sosyal güvencesine sahip, %61’i geliri giderine denk ve çocuðu uyduðu odada televizyon, bilgisayar olanlarýn oraný ise %21,2 olarak bulundu. Çalýþmaya katýlan annelerin %50,2’si fazla kilolu ve obez sýnýfýnda olduðu görüldü. Bu oran babalarda %70,7 olarak bulundu. Öðrencilerin %37,1’inin fazla kilolu ve obez olduðu bulundu. Babanýn BKÝ deðeri ile çocuklarýn persentilleri arasýnda çoklu uyum analizine göre normal BKÝ deðerine sahip babalarýn normal kiloda çocuklarýnýn olduðu, fazla kilolu babalarýn fazla kilolu çocuklarý olduðu, obez olan babalarýn obez veya zayýf çocuklarýnýn olduðu görüldü (χ2=18,014, p=0,006).
ABFA ölçeði toplam puan ortalamasý ise 59,12±6,34 olarak bulundu. Aileler en düþük puan ortalamasýný Çocuk Aktivitesi (4,46±1,38), en yüksek puan ortalamalarýný ise Aile zamanlamasý /Uyku rutini (6,97±1,23), Yiyecek seçimi (6,80±1,05) ve Aile öðünleri (6,71±1,46) alt boyutlarýndan aldý. Annenin eðitim durumu, çalýþma durumu, babanýn eðitim durumu ve gelir durumu ile ABFA –TR puan ortalamalarý arasýnda anlamlý farklýlýklar bulundu (p<0,05) ). Buna göre annelerin eðitim durumu üniversite olanlarýn ABFA puan ortalamasý ilköðretim ve ortaöðretim olanlara göre anlamlý derecede yüksek bulundu (p=0,001). Çalýþan annelerin ABFA puan ortalamasý anlamlý derecede yüksek olduðu görüldü (p<0,05). Üniversite mezunu babalarýn ABFA puan ortalamasý ilköðretim mezunu babalara göre anlamý derecede yüksekti (p<0,01). Geliri giderden az olan ailelerin ABFA puan ortalamasý geliri giderinden fazla olanlara göre anlamlý derecede düþüktü (p<0,05). Çocuðun uyuduðu odada televizyon veya bilgisayar olmayanlarýn ABFA puan ortalamasý anlamlý derecede yüksekti (p<0,05).
Sonuç ve Öneriler
Ailelerin ABFA –TR puan ortalamalarýnýn orta düzeyde olduðu, babalarýn obezite ve fazla kiloluk durumlarýnýn çocuklarýnkiyle iliþkili olduðu, hem velilerde hem de çocuklarda fazla kiloluluk ve obezite oranýnýn yüksek olduðu bulunmuþtur. Çalýþmanýn sonuçlarýna göre ilköðretim öðrencilerine yönelik obezojenik saðlýk davranýþlarýný deðiþtirme amaçlý müdahale çalýþmalarý yapýlmasý önerilir.
Anahtar Kelimeler: Aile beslenmesi, çocukluk çaðý obezitesi, fizik aktivite
|