Biyoteknolojik yöntemlerle canlýlarýn sahip olduklarý genetik dizilimleri ile oynayarak, var olan özelliklerini deðiþtirerek veya yeni özellikler kazandýrarak elde edilen bitki, hayvan ya da mikroorganizmalara genetiði deðiþtirilmiþ organizmalar (GDO) adý verilmektedir. GDO’nun gündelik yaþamda sýkça tükettiðimiz pek çok gýdanýn içinde bulunabilme ihtimalini yüksek olmasý, GDO’lu gýdalarý toplum saðlýðý açýsýndan incelenmesini gerekli kýlmaktadýr.
GDO’larýn olasý yararlarý; besin miktarýnýn arttýrýlmasý ve besin içeriklerinin (protein ve karbonhidrat içeriklerinin arttýrýlmasý, doymuþ ve trans yað içeriklerinin azaltýlmasý) zenginleþtirilmesi, besinlerin alerjik özelliklerinin azaltýlmasý (besinler içindeki alerjik proteinlerin çýkarýlmasý veya yapýsýnýn deðiþtirilmesi), besinlerin aþýlama için kullanýlmasý (besinlere gen aktarýmý yoluyla hepatit, kuduz, dizanteri, kolera, diyare veya diðer baðýrsak enfeksiyonlarýna karþý oral aþýlarýn üretilmesi) ve besinlerin tedavi amacýyla kullanýlmasý yönündedir. GDO’larýn saðlýk riskleri alerji, toksik etkiler, antibiyotik direnci ve besin deðerlerinde deðiþmelere odaklanmaktadýr. Bir üründeki bilinen bir alerjik proteini kodlayan genin bir baþka ürüne transferi, zaten alerjik olduðu bilinen bir besinin yapýlan uygulamalar sonunda alerjik özelliðinin daha da artmasý, yeni alerjik proteinlerin ortaya çýkmasýna neden olabilir. Genetiði deðiþtirilmiþ organizmalara aktarýlmýþ olan transgenin ekspresyonu beklenmeyen reaksiyonlara ve potansiyel toksinlerin ortaya çýkmasýna neden olabilir. Antibiyotiðe dirençli genleri içeren GDO’larýn insan ya da hayvana geçmesi sonucunda direnç oluþturmasý nedeniyle birçok hastalýðýn saðaltýmýnda kullanýlan antibiyotikler etkisiz kalabilir ve ortaya çýkacak enfeksiyonlarýn kontrol altýna alýnmasý zorlaþabilir. Besin ürünlerine aktarýlan transgenler, bitkilere istenen özellikleri kazandýrýrken bazý besin öðelerinin düzeyini azaltabilir.
Genetiði deðiþtirilmiþ organizmalar hakkýnda devam eden çok sayýda çalýþmaya raðmen zararlarý veya yararlarý konusunda fikir birliðine varýlamamýþtýr. Ancak piyasaya sürülmüþ gýda ürünlerinde GDO analizlerinin yapýlmasý için, laboratuvar alt yapýlarý güçlendirilmeli ve etiketleme ile ilgili düzenlemeler uygulanmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Genetiði deðiþtirilmiþ organizma, insan saðlýðý, saðlýk riskleri
|
