Endometriozis hormona baðýmlý, iyi huylu, ektopik endometriyal doku ile karakterize inflamatuar bir hastalýktýr. Doðurganlýk dönemindeki kadýnlarýn %5-15’ini etkilemektedir. Ýmmün, genetik, endokrin ve anatomik bozukluklar endometriozisin risk faktörleri arasýnda gösterilmektedir. Fakat hastalýðýn etiyolojisi bilinmemektedir. Endometriozis kadýnlarýn fiziksel, mental ve sosyal durumlarýný etkileyebilir. Ýlaç ve cerrahi tedavi gibi geleneksel tedavilere ek olarak destek tedavilere de ilgi giderek artmaktadýr. Diyet endometriozis için potansiyel olarak deðiþtirilebilir bir risk faktörüdür. Günümüzdeki bilimsel kanýtlara göre diyet ve yaþam tarzý vücuttaki inflamasyonu, östrojen aktivitesini, adet döngüsünü ve prostaglandin metabolizmasýný etkileyerek endometriozisin geliþim riskini etkileyebilmektedir. Diyetin bileþimindeki besin ögesi eksiklikleri oksidatif strese neden olabilir ve epigenetik anormallikleri teþvik ederek bu hastalýðýn oluþma ve ilerlemesinde rol oynayabilir. Bu derlemenin amacý endometriozis üzerinde etkili olabileceði bildirilen diyet bileþenlerinin literatür bilgileri ýþýnda tartýþýlmasý ve endometriozis tedavisinde beslenme deðerlendirmesi ve takibinin önemine dikkat çekmektir.
Diyet bileþenlerinden kýrmýzý et, alkol, trans yað asitleri, rafine þeker endometriozis görülme riskini arttýrýrken, antioksidan özelliði yüksek olan meyve ve sebzeler, diyet posasý ve balýk yaðýnýn endometriozis riskini azaltan diyet bileþenleri olduðu bildirilmiþtir. Glutensiz diyet, düþük FODMAP diyet, süt ve süt ürünleri, diyet bileþenlerinden A,C, E vitamini ve fitoöstrojenden zengin besinler tartýþmalý konu baþlýklarý olarak litaratürde yer almaktadýr. Ayrýca besinlerin saklanmasýnda uygunsuz koruyucu kullanýmý, pestisitler ve hatalý piþirme tekniklerine baðlý ortaya çýkan zararlý bileþikler endometriosis geliþimine ve ilerlemesine sebep olan diyet faktörleridir. Sonuç olarak endometriozis çok disiplinli yaklaþým ile tedavi edilen bir hastalýktýr. Beslenme planý bireye özgü ve endometriozis riski ve semptomlarýný kontrol altýna almaya yönelik olmalý, bu konuda uzmanlaþmýþ diyetisyenler tarafýndan planlanmalýdýr. Bu yaklaþýmýn önümüzdeki yýllarda endometriozis ile mücadelede önleyici ve terapötik sonuçlarýn güçlendirilmesine katký vereceði öngörülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Endometriozis, Diyet, Bireysel beslenme planý, Beslenme, Risk Faktörleri
|