Doyma ve tokluk vücudun iþtah kontrol sisteminin ve enerji alýmýnýn sýnýrlarýnýn önemli bir parçasýdýr. Doygunluk mekanizmasýna ne kadar faktörün katýldýðý tam olarak bilinmese de, iþtahý kontrol altýnda tutmak için var olan iç mekanizmalara raðmen, bunlardan baðýmlý veya baðýmsýz çalýþan, toklukta etkili olan dýþ etkenlerin (lezzet, besin çeþitliliði, porsiyon boyutu, uyku, fiziksel aktivite, televizyon gibi uðraþlar ve sosyal durum gibi) de var olduðu bilinmektedir. Doyma ve toklukta etkili olan eksternal ve internal faktörler birbirinden ayýrmamýz mümkün deðildir. Bu iki mekanizma (eksternal ve internal) açlýk ve tokluk mekanizmasýnda temel organ olan beyin tarafýndan sürekli etkileþim içinde tutulmaktadýrlar. Besin alýmý temel olarak beynin yönetici fonksiyonlarý tarafýndan hormonal ve nöral sinyallerin deðerlendirilmesiyle saðlanmaktadýr. Besinden ve çevreden gelen duyusal sinyaller, fizyolojik, psikolojik ve sosyal sonuçlarla iliþkili olarak bireyde anlam kazanýr. Bu noktada bireyin inanç, düþünce, duygu ve tutumunun besin ile olan etkileþimi, yeme davranýþýný meydana getirir. Çevresel uyarýcýlarýn, beslenme motivasyonunu arttýrarak önemli bir faktör olabileceði bilinmektedir. Günümüzde var olan obezojenik çevrenin (yüksek enerjili, lezzetli, büyük porsiyonlarýn), besin alýmýnýn biliþsel ve fizyolojik kontrollerini zayýflattýðý ve böylece aþýrý yeme ve vücut aðýrlýðý artýþýna katkýda bulunduðu düþünülmektedir. Bu durum doyma ve toklukta etkili olan eksternal faktörlerin önemini gösteren en güzel örneklerden biridir. Bu araþtýrma Sciencedirect, Pubmed, ve Google Scholar veri tabanlarýnda literatür taramasý ve ‘Belgesel Kaynak Analizi’ yöntemi kullanýlarak yapýlmýþtýr. Bu araþtýrmada eksternal faktörlerin doyma ve tokluktaki etkilerinin incelenmesi amaçlanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Doyma, Tokluk, Eksternal Faktör, Ýnternal Faktör, Açlýk
|
