Uyku hýzlý göz hareketi dönemi (REM) ve hýzlý göz hareketi olmayan dönem (NREM) olarak iki kýsýmdan oluþur. Uyku yoksunluðu artan katabolik, azalmýþ anabolik hormonlarla iliþkilidir ve bozulmuþ kas protein sentezine neden olur. Uyku yoksunluðunun atletik performans üzerinde, özellikle submaksimal ve uzun süreli egzersizlerde önemli etkisi vardýr. Seçkin sporcularýn sporcu olmayanlara göre daha düþük toplam uyku süresine ve daha düþük uyku verimine sahip olduðu araþtýrmalar sonucunda ortaya konmuþtur. Ek uyku üzerine yapýlan çalýþmalar bir sporcunun aldýðý uyku miktarýnýn arttýrýlmasýnýn performansý önemli ölçüde artýrabileceðini göstermektedir. Uyku yoksunluðuna baðlý performans düþüklükleri oluþtuðu kabul edilmiþtir. Sonuçlarýn kazalar, doðrudan saðlýk maliyetleri ve azalan verimlilik ve üretkenlik nedeniyle dünya genelinde yýllýk milyarlarca dolara mal olduðu tahmin edilmektedir. Araþtýrmalar uyku-uyanýklýk döngüsü ile ilgili bir dizi nörotransmitter tanýmlamýþtýr. Bunlar, 5-HT, gama-aminobütirik asit (GABA), oreksin, melanin-konsantre edici hormon, kolinerjik, galanin, noradrenalin ve histamindir. Dolayýsýyla beyin nörotransmiterleri üzerinde etkili olan beslenme müdahaleleri uykuyu etkileyebilir. Antioksidanlar, melatonin, triptofan bakýmýndan zengin proteinler, karbonhidratlar, meyveler ve mikrobesinler uykuyu etkileyebilir. Uyku, besinsel müdahalelerle uyku artýrýcý faktörleri artýrarak veya uyanma teþvik mekanizmalarýný inhibe ederek artýrýlabilir. Mevcut bilimsel literatüre dayanarak hem genel hem de atletik popülasyonlarda uyku kalitesini, saðlýðýný ve miktarýný artýrmak dolayýsýyla genel saðlýðý, antrenman adaptasyonlarýný ve toparlanmayý geliþtirmek için yapýlabilecek beslenme müdahaleleri yapýlabilir. Yüksek melatonin konsantrasyonuna sahip yiyeceklerle karbonhidrat oraný yüksek diyetler uykuya dalmayý kolaylaþtýrýr. Yüksek glisemik indeksli gýdalar yatmadan en az 1 saat önce tüketildiðinde uykuyu artýrabilir. Protein içeriði yüksek besinler uyku kalitesini artýrýrken, toplam kalori alýmýndaki azalma uyku kalitesini bozabilir. Yaðdan yüksek diyetler toplam uyku süresini olumsuz etkileyebilir.
Anahtar Kelimeler: Uyku, Beslenme, Performans
|
