Beden algýsý, kiþilerin hayatýndaki çevresel ve bireysel faktörleri kapsayan üç boyutlu olarak zihinde biçimlenen, bireyin kendi þemasý veya resmidir. Bu temsil çevrenin, toplumun, medyanýn yansýtýp idealleþtirdiði vücut yapýsýna göre þekillenmektedir. DSÖ’nün 10-19 yaþ arasý olarak belirlediði adölesan bireylerin kendisini, kendine ve çevresine kanýtlama çabalarý, beden algýsýný adölesanlar için daha önemli kýlar. Çoðunluðun idealize ettiði beden yapýsý, olumsuz beden algýsýna, hatalý beslenme davranýþlarýna ve daha sonrasýnda ciddi sorunlar yaratabilecek yeme bozukluklarýna yol açabilmektedir. Bu çalýþmada adölesanlarýn, beden algýsý ve beslenme tutumu arasýndaki iliþkinin araþtýrýlmasý ve sonuçlarý hakkýnda bilgi verilmesi amaçlanmýþtýr. Konuyla ilgili güncel literatür taranarak sistematik þekilde deðerlendirilmiþtir. Epidemiyolojik araþtýrmalara göre yeme bozukluklarýnda yaygýnlýk en çok adölesanlardadýr. Sýklýk %0,2-1 olup oran sürekli artmaktadýr. Kýzlarda erkeklere göre olumsuz beden algýsý daha fazla görülüp yeme bozukluklarýna daha sýk rastlanmaktadýr. Olumsuz beden algýsý ve yeme bozuklularý etiyolojisinde ailesel sorunlar, ailede yeme bozukluklarý, obezite, düþük benlik saygýsý, cinsellik kabulü sorunlarý, ergenlik sorunlarý, cinsel travma, sosyokültürel normlar, biyolojik ve genetik etmenler bulunur. Basmakalýplara maruz kalarak ve benimseyerek kusma, zayýflama ilaçlarý, laksatif, diüretik kullanýmý, aþýrý egzersiz yapma, aç kalma, kýsýtlayýcý diyetler gibi çeþitli telafi yöntemlerine baþvurabilmektedirler. Sonucunda büyüme geliþme geriliði, kemik yoðunluðunda azalma, cinsel geliþim bozukluðu, amenore, prolaktin, tiroid hormonlarý, gonadal hormonlar, testosteron düzeylerinde deðiþiklikler, metabolik bozukluklar görülebilmektedir. Bu hastalarýn mortalite hýzý, normal nedenlerle mortaliteye göre 12 kat fazladýr. Yeme bozukluklarý kronik ve kalýcý yapýdadýr. Tedaviye zor yanýt verir ve maliyetlidir. Bu yüzden yeme bozukluklarýndan korunma yollarý daha çok araþtýrýlmalýdýr. Bulgular vücut memnuniyetsizliðinin ve yeme bozukluðunun erken önlenmesinin önemini ve önleme müdahalelerinin ergenlikten önce baþlamasý gerektiðini vurgulamaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Adölesanlar, Beden algýsý, Beden memnuniyetsizliði, Yeme bozukluklarý
|
