Tip 1 diyabet, pankreasın beta hücrelerinin harabiyetine bağlı gelişen ve vücudun ihtiyaç duyduğu yeterli miktarda insülinin üretilemediği otoimmün bir hastalıktır. Metabolik kontrolü iyi olan diyabetli bireylerde egzersiz insülin duyarlılığını iyileştirmekte ve genel sağlığı olumlu etkilemektedir. Egzersiz öncesi glikoz seviyelerinin ölçülmesi, diyabetli birey için egzersizin güvenilirliğini belirlemektedir. Uzun ve orta şiddette aerobik egzersiz sırasında ve sonrasında hipoglisemi riski mevcuttur. Tekrarlayan, kısa ve yüksek yoğunluklu egzersizlerde ise egzersiz sırasında salgılanan katekolaminlerin karaciğer glikojenolizini arttırmasına bağlı hiperglisemi gelişebilir. Bu iki egzersiz kombinasyonunun, gece hipoglisemisi üzerinde koruyucu bir etkisi olduğu belirtilmiştir. Egzersize başlamadan önce önerilen ideal/güvenilir kan glikoz seviyesi egzersizin türüne göre değişmektedir. Aerobik egzersizlerden önce ideal kan glikoz aralığı 126-180 mg/dL arasında olması önerilmektedir. Anaerobik egzersizler veya yüksek yoğunluklu egzersizlerde kan glikozu hızla yükselme eğiliminde olacağından egzersiz öncesi ideal kan glikozu aralığı 90-126 mg/dL olarak kabul edilmektedir. Diyabetli bireyler için makro besin ögelerinin tavsiye edilen dağılımında günlük enerjinin %55-60'ı karbonhidrat, % 25-30’u yağ ve % 12-15’i proteinler oluşturmaktadır. Dayanıklılık sporcularının yaklaşık 8-10 g/kg/gün karbonhidrat tüketmesi önerilmektedir. Öğün sonrası hiperglisemiyi önlemek ve yüksek insülin gereksinimlerini azaltmak için kompleks karbonhidratlar tüketilmelidir. Proteinler egzersiz sırasında yakıt olarak kullanılmamasına rağmen, kas yenilenmesi ve hipertrofinin gerçekleşmesi için yeterli alımının yapılması önemlidir. Genellikle sporcular için günlük 0,8-1 g/kg protein yeterlidir, ancak ağır antrenman yapanlar için 1,2-1,7 g/kg gerekebilmektedir. B grubu vitaminlerinin neredeyse tamamı, enerji metabolizmasının sürdürülmesi için gereklidir. Magnezyum, kalsiyum, ve demir de vücutta bir çok metabolik faaliyette yer aldığı için önemli görülmektedir. Diyabetli birey ve ailesinin, egzersiz türü, süresi ve yoğunluğuna bağlı olarak gelişebilecek sorunları (hipo/hiperglisemi) bilmesi ve gerekli önlemleri alması halinde tip 1 diyabetli bireyler güvenle egzersiz yapabilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Tip1 diyabet, Egzersiz türü, Egzersiz yönetimi, Hipoglisemi, Beslenme yönetimi
|
