Giriş ve amaç: Ketojenik diyet (KD), günlük karbonhidrat alımının belirgin bir şekilde kısıtlandığı (<50g), protein ve yağ alımının ise arttırıldığı bir diyet biçimidir. KD’in epilepsi hastalarında uygulanması sonrasında araştırmacıların dikkati bu diyetin sinir sistemi üzerindeki etkilerine çevrilmiştir. Yapılan çalışmalarda KD’in sinir sistemi hastalıklarına sahip olan bireylerde olumlu etkiler sağladığı bildirilmiştir. KD’in bellek üzerine etkisi ile ilgili yapılan çalışmalarda genel bir fikir birliği yoktur. Bu çalışmanın amacı, KD ile bellek arasındaki ilişkiye açıklık getirmektir. Yöntem: Bu çalışmada ‘Pubmed’ ve ‘Web of Science’ elektronik makale arşivleri kullanılarak 1990-2020 yılları arasında yayınlanmış olan gözleme dayalı insan ve hayvan araştırmaları ile validasyon çalışmaları, bellek üzerine etkisi yönüyle araştırılmıştır. Sonuç: Yapılan tarama sonucunda konuyla ilişkili ve tarama kriterlerine uyan 17 çalışmaya ulaşılmıştır. Bu çalışmalardan %47’sinde sıçan, %35’inde fare, %18’ inde insan kullanılmıştır. Hayvan çalışmalarında metodolojik olarak en çok Morris yüzme testi, yeni nesne tanıma testi, Y-Labirent testi; insan çalışmalarında ise kelime hatırlama testi ve modifiye geri sayı menzili çalışma belleği testi kullanıldığı tespit edilmiştir. Ketojenik diyetin bellek üzerine etkisiyle ilgili bildirilen çalışmaların %53’ü etkisiz, %35’i olumlu, %12’si çelişkili olduğu saptanmıştır. Tartışma: Sonuçlar KD’in bellek üzerine etkisi hakkında fikir birliği olmadığını göstermektedir. Özellikle analiz edilen makalelerde deney dizaynı, diyet süresi, deneklerin bulunduğu ortam gibi çevresel faktörler ile denek yaşı ve bazal kilosu gibi biyolojik faktörler deney sonuçlarını etkilemektedir. Ketojenik diyetin bellek üzerine etkisinin açıklığa kavuşabilmesi için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Hayvan fizyolojisindeki farklılıklar nedeniyle insan araştırmalarının artması ve farklı bellek alt tiplerinde KD’in etkisinin incelenmesi önem taşıyor.
Anahtar Kelimeler: Bellek, Kalori kısıtlaması, Ketojenik diyet, Keton cisimcikleri, Öğrenme
|
