Beslenme stratejilerinin bir sporcunun performansını önemli ölçüde etkileyebileceği bilinen bir gerçektir. Bu doğrultuda spor beslenmesinde genel spor popülasyonuna göre hazırlanmış beslenme kılavuzları ve önerileri günümüzde hala geçerliliğini korumaktadır. Bu önerilere ek olarak son yıllarda kişiselleştirilmiş beslenme alt başlığında kişiselleştirilmiş spor beslenmesi öne çıkmaktadır. Genetik farklılıkların, bir dizi metabolik yolu etkileyerek besinlerin ve gıda biyoaktiflerinin vücutta kullanımını etkilediği bilinmektedir ve bu farklılıklara göre kişisel bir düzenleme sporcunun bu önerilere olan uyumunu arttırabilir. Kişiselleştirilmiş spor beslenmesi, diyet önerilerini bireyin genetik profiline göre hedefleyerek egzersiz performansını optimize etmeyi amaçlamaktadır. Atletik popülasyonda, vücut kompozisyonu diyet yoluyla manipüle edilebildiği için diyetin makro ve mikro besin bileşimi genetik varyasyona dayalı olarak bireye özgü hedeflenebilir. Genetik odaklı beslenme yaklaşımına katkı sunabilecek iki temel alan olan nutrigenomik ve nutrigenetik bireylerin besinlere ve diğer gıda bileşenlerine tepkisindeki değişiklikte bireysel genetik farklılıkların rolünü incelemek için genomik bilgi ve genetik test teknolojilerini kullanan deneysel yaklaşımlardır. Bu genetik testler mevcut genel geçer diyet tavsiyelerine katkı sağlayabilecektir. Genetik testlerden elde edilen kişiselleştirilmiş diyet ve takviye önerileri bilimsel çalışmaların açık ve kanıtlanabilir yorumlarına dayanmalıdır. Bununla birlikte, spor beslenmesinde genetik varyantların etkilerine karşı koymak için gerekli diyet alımlarının dozu bilinmediğinden, diyet tavsiyesi hakkında eyleme geçirilebilir bilgi sağlamada bu tür testlerin faydası şimdilik sınırlıdır. Kişiselleştirilmiş spor beslenmesi alanında yapılan çalışmalar iki temelde ele alınmaktadır. İlki atletik başarının temelini oluşturan sağlık ve beslenme durumunu inceleyen çalışmalarken, ikincisi performans üzerinde çeşitli mikro ve makro besinlerin yanı sıra kafein gibi biyoaktiflere verilen yanıtı etkileyen genetik çeşitliliği inceleyen çalışmalardır. Bu derlemenin amacı kişiselleştirilmiş spor beslenmesine genetik odaklı bir bakış sağlamaktır. (ORCID ID: 0000-0002-9371-0153, 0000-0002-3625-4761)
Anahtar Kelimeler: Kişiselleştirilmiş spor beslenmesi, Genetik, Nutrigenetik, Nutrigenomik
|
