Her yıl yaklaşık 600 milyon insan kontamine gıda tüketimi nedeniyle hastalanmakta ve tahmini 420.000 kişi ölmektedir (1). Gıda güvenliği (GG), sürdürülebilir kalkınmanın kritik bir bileşenidir ve gıda küreselleşmesi sonucunda bir ülkede ortaya çıkan sorunlar diğerlerini de riske atmaktadır (2). Derleme türündeki makalede GG alanındaki uygulamaların değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Gıda güvenliği; “Üretimden, sofraya kadar, çevre ve insan sağlığına zarar vermeyen, üretimin her aşamasında gerekli kontrolleri yapılmış, sağlıklı ve güvenilir ürünlerin temin edilme süreci” olarak tanımlanmaktadır (3). GGni geliştirmek için HACCP, GMP, GHP, ISO 22000, IFC, BRC, EUREPGAP gibi uluslararası kalite güvence sistemleri geliştirilmiştir. HACCP (Kritik Kontrol Noktalarında Tehlike Analizleri) gıda güvenliğini satın alma, üretim ve dağılımın tüm aşamalarında, hammaddeden son ürünün tüketilmesine kadar fiziksel, kimyasal ve biyolojik tehlikeleri belirleyerek kontrol altına alan ve sürekliliği sağlayan bir yönetim sistemidir (4). ISO 22000 GG Yönetim Sistemi, uluslararası çapta gıda tedarik zinciri yönetimi ve gıda güvenliğinin sağlanması amacıyla HACCP’i uygulamak ve geliştirmek için etkili bir araç olarak ortaya çıkarılmıştır (5).
GGnin sağlanabilmesi için tüketicilerin bilgi, tutum ve davranışları da önemlidir. Ambalajlar üzerindeki etiketler hakkında yasal düzenlemeler yapılmıştır (6). Ancak bilgilerin yetersizliği ve tüketicilerce algılanamadığı birçok çalışmada ortaya konmuştur (7,8). Etiketlerin daha anlaşılır, okunabilir düzenlenmesi ve toplumun bilinç düzeyinin arttırılması gerekmektedir (9).
Taklit ve tağşişlerin ortaya konulabilmesi için etkili ve yeterli sayıda denetimler yapılmalıdır. GG açısından Türkiye’deki en temel sorun; gıdanın üretiminden topluma ulaşmasına kadarki tüm aşamalarının gözlem, kayıt ve denetim altına alınamamasıdır. Ayrıca tağşişlerin ortaya konulabilmesi için yeni, hızlı sonuç veren metodlara ihtiyaç vardır.
Sonuç olarak GG ancak doğru tüketici, üretici davranışları ve etkin denetimlerle sağlanabilecek, çok sektörlü bir çalışma alanıdır.
Anahtar Kelimeler: Gıda Güvenliği, HACCP, Tağşiş, ISO 22000.
|
