Biyoteknolojik yöntemlerle canlıların sahip oldukları genetik dizilimleri ile oynayarak, var olan özelliklerini değiştirerek veya yeni özellikler kazandırarak elde edilen bitki, hayvan ya da mikroorganizmalara genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) adı verilmektedir. GDO’nun gündelik yaşamda sıkça tükettiğimiz pek çok gıdanın içinde bulunabilme ihtimalini yüksek olması, GDO’lu gıdaları toplum sağlığı açısından incelenmesini gerekli kılmaktadır.
GDO’ların olası yararları; besin miktarının arttırılması ve besin içeriklerinin (protein ve karbonhidrat içeriklerinin arttırılması, doymuş ve trans yağ içeriklerinin azaltılması) zenginleştirilmesi, besinlerin alerjik özelliklerinin azaltılması (besinler içindeki alerjik proteinlerin çıkarılması veya yapısının değiştirilmesi), besinlerin aşılama için kullanılması (besinlere gen aktarımı yoluyla hepatit, kuduz, dizanteri, kolera, diyare veya diğer bağırsak enfeksiyonlarına karşı oral aşıların üretilmesi) ve besinlerin tedavi amacıyla kullanılması yönündedir. GDO’ların sağlık riskleri alerji, toksik etkiler, antibiyotik direnci ve besin değerlerinde değişmelere odaklanmaktadır. Bir üründeki bilinen bir alerjik proteini kodlayan genin bir başka ürüne transferi, zaten alerjik olduğu bilinen bir besinin yapılan uygulamalar sonunda alerjik özelliğinin daha da artması, yeni alerjik proteinlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Genetiği değiştirilmiş organizmalara aktarılmış olan transgenin ekspresyonu beklenmeyen reaksiyonlara ve potansiyel toksinlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Antibiyotiğe dirençli genleri içeren GDO’ların insan ya da hayvana geçmesi sonucunda direnç oluşturması nedeniyle birçok hastalığın sağaltımında kullanılan antibiyotikler etkisiz kalabilir ve ortaya çıkacak enfeksiyonların kontrol altına alınması zorlaşabilir. Besin ürünlerine aktarılan transgenler, bitkilere istenen özellikleri kazandırırken bazı besin öğelerinin düzeyini azaltabilir.
Genetiği değiştirilmiş organizmalar hakkında devam eden çok sayıda çalışmaya rağmen zararları veya yararları konusunda fikir birliğine varılamamıştır. Ancak piyasaya sürülmüş gıda ürünlerinde GDO analizlerinin yapılması için, laboratuvar alt yapıları güçlendirilmeli ve etiketleme ile ilgili düzenlemeler uygulanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Genetiği değiştirilmiş organizma, insan sağlığı, sağlık riskleri
|
