Doyma ve tokluk vücudun iştah kontrol sisteminin ve enerji alımının sınırlarının önemli bir parçasıdır. Doygunluk mekanizmasına ne kadar faktörün katıldığı tam olarak bilinmese de, iştahı kontrol altında tutmak için var olan iç mekanizmalara rağmen, bunlardan bağımlı veya bağımsız çalışan, toklukta etkili olan dış etkenlerin (lezzet, besin çeşitliliği, porsiyon boyutu, uyku, fiziksel aktivite, televizyon gibi uğraşlar ve sosyal durum gibi) de var olduğu bilinmektedir. Doyma ve toklukta etkili olan eksternal ve internal faktörler birbirinden ayırmamız mümkün değildir. Bu iki mekanizma (eksternal ve internal) açlık ve tokluk mekanizmasında temel organ olan beyin tarafından sürekli etkileşim içinde tutulmaktadırlar. Besin alımı temel olarak beynin yönetici fonksiyonları tarafından hormonal ve nöral sinyallerin değerlendirilmesiyle sağlanmaktadır. Besinden ve çevreden gelen duyusal sinyaller, fizyolojik, psikolojik ve sosyal sonuçlarla ilişkili olarak bireyde anlam kazanır. Bu noktada bireyin inanç, düşünce, duygu ve tutumunun besin ile olan etkileşimi, yeme davranışını meydana getirir. Çevresel uyarıcıların, beslenme motivasyonunu arttırarak önemli bir faktör olabileceği bilinmektedir. Günümüzde var olan obezojenik çevrenin (yüksek enerjili, lezzetli, büyük porsiyonların), besin alımının bilişsel ve fizyolojik kontrollerini zayıflattığı ve böylece aşırı yeme ve vücut ağırlığı artışına katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Bu durum doyma ve toklukta etkili olan eksternal faktörlerin önemini gösteren en güzel örneklerden biridir. Bu araştırma Sciencedirect, Pubmed, ve Google Scholar veri tabanlarında literatür taraması ve ‘Belgesel Kaynak Analizi’ yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Bu araştırmada eksternal faktörlerin doyma ve tokluktaki etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Doyma, Tokluk, Eksternal Faktör, İnternal Faktör, Açlık
|
