Küresel bir halk sağlığı sorunu olan diyabetes mellitus (DM), genetik faktörler ve
sağlıksız yaşam tarzları arasındaki etkileşimlerden kaynaklanan kronik hiperglisemi ile
karakterize edilen metabolik bir hastalıktır. Genel kabul gören bir tahmine göre 2000 yılında
tüm yaş gruplarında diyabet prevalansı %2,8 iken, 2030 yılında %4,4'e yani 366 milyona
ulaşması beklenmektedir. Diyabet, genellikle mikrovasküler ve makrovasküler
komplikasyonlara neden olan hiperglisemiye, bozulmuş insülin sekresyonuna ve insülin
direncine yol açmaktadır. Gıda endüstrisinde, baklagillerin fonksiyonel özellikleri, gıda
ürünlerinin fonksiyonel kalitesini iyileştirme olanaklarının genişletilmesinde faydalı
olmaktadır. Baklagiller yüksek besin değerleri nedeniyle diyetimizin önemli bir bölümünü
oluşturmakta ve antidiyabetik potansiyelleri nedeniyle diyabetin tedavisi ve önlenmesinde
diyetetik formülasyonlarda giderek daha fazla kullanılmaktadır. Literatür çalışmalarında,
baklagillerin içerdiği fitokimyasallar ve biyoaktif peptitler dahil olmak üzere biyoaktif
bileşikler sayesinde antidiyabet etkisine sahip olduğu belirtilmektedir. Baklagiller, tanenler,
flavonoidler ve fenolik asitler gibi polifenoller dahil olmak üzere biyoaktif fitokimyasal
bileşiklerin kaynağıdır. Baklagillerdeki fenolik bileşiklerin, nişasta ile doğrudan etkileşerek
veya nişastayı sindiren enzimleri inhibe ederek nişasta sindirimini etkileyebildiği
bildirilmiştir. α-amilaz ve α-glukosidaz inhibisyonu ince bağırsakta glikoz salınımını ve
emilimini azaltarak postprandiyal hiperglisemiyi baskılamaktadır. Baklagil proteinleri iyi bir
biyoaktif peptit kaynağıdır. Farklı baklagillerden izole edilen proteinlerden çok sayıda
biyoaktif peptit türetilmektedir. Biyoaktif peptitlerin α-amilaz ve α-glukosidaz inhibisyonuna
ek olarak özellikle inkretin hormonlarını yıkan ve insülin tepkisini azaltan bir enzim olan
dipeptidil peptidaz-4'ü inhibe etme kapasitesine bağlı olarak antidiyabetik etki gösterdiği
belirtilmektedir. (ORCID ID: 0000-0002-2176-980X)
Anahtar Kelimeler: Baklagil, fenolik bileşik, biyoaktif peptit, diyabet
|
